Шагаа – чөөн чүк чоннарның эрги чылды үдеп, чаа чылды уткуур эң ыдыктыг улуг байырлалы. Соок кышты хүр-менди ажып, чылыг частың айы-биле чолукшужары, кижи бүрүзүнге база бир чаа назынны немеп турар ханы уткалыг байырлал болур. Шагаа байырлалында аъш-чемин белеткеп, аал-оранын, кодан-девискээрин аштап-арыглап, аал-кожазы, аймак-чону, улуг өгбелери-биле ак кадаан тудуп, амыр-менди солчуп чолукшужар чаагай чаңчыл чүс-чүс чылдар дургузунда дамчып келген.
Шагаа байырлалы-биле чергелештир кижи бүрүзү сагыыр, ону кылбас чамдык хоруглар база турар. Ону сагыыры күзенчиг.
- Бүдүү хүнүнде бок, довурак-биле холбашкан ажыл кылбас.
- Шагаа чылдың эң баштайгы хүнү болганда, бот-боттарынга бак сагыш бодавас, аас-дыл былаашпас, аразында алгыжып-кырышпас.
- Шагаада ашак-кадай улус аразында чолукшувас.
- Сааттыг ийи херээжен кижи аразында чолукшувас.
- Кадак-биле чолукшуур таварылгада, кадактың чадагай аксын чолукшуп турар кижиже көрүндүр сунар.
- Чолукшулга үезинде албан бөрттүг, тонунуң өөктерин долузу-биле өөктээн турар.
- Шагаа хүнүнде саңны хүн ажар чүкче салбас.
- Шагааныӊ бир чаазында хем-суг кешпес.
- Арага-дары ижер, аксым салыр, бужар-бак сөглеттинмес.
- Аалчы кижини куруг үндүрбес.
- Оор-сук, үптеп-тонаар чорук кылбас.
Шагаа байырлалының ёзу-чурумун, ужур-утказын аныяк салгалга дамчыдып, өөредири чугула. Ол хүн кижи бүрүзү өөрүшкү-маңнайлыг хөөрежип, хырын тоттур аъштанып-чемненип, ойнап-хөглеп, бот-боттарынга чүгле эки чүүлдерни күзээр.
“Шагааның дөзү болгаш ёзу-чаңчылдары” деп номдан.
Чурукту интернеттен алган.
“Шын” №8 2024 чылдың февраль 3