BAZAAR Art – shopping
Санкт-Петербург хоорайның Аграрлыг университединге бухгалтер учедунуң башкызы Руфа Павловна баштай Лариса Мурзунаевнаның, ооң соонда ооң уруу Ши Ондарның башкызы болуп чораан. Ол ам бистиң аравыста чок-даа болза, ооң дугайында чылыг сактыышкынны иешкилер сеткилинде шыгжап чоруур. Чүгле ол эвес, ооң чогаадыкчы ажылын авашкылар уламчылап турарлар.
«Тываны аажок сонуургаар башкы ийин. Биске үргүлчү дүк чагыыр. Кыргып каан дүктү шоодай шоодайы-биле чорудуп турдувус. Чорудуптарывыска-ла, ам база чорудуңар дээр. Бир ката Руфа Павловнаже дүк чорутканывыс соонда бажыңга 2-3 хире кил дүк астыгып чыдып калган болган. Башкыже долгааш, ону чугаалааш, улаштыр дүк-биле чүнү кылып турарын сонуургап айтырарымга, ютуб каналдан моол улустуң кидисти канчаар кылырын көргүзүп каан видеоларын көрүп тургаш, кидистен каасталгалар кылып турар болду» - деп, Ши Ондар «Шын» солуннуң редакциязынга аалдап келгеш, хөөреп берди.
Улуг башкы безин кылып турар боорга, Ши ол бүгүнү кылып шенеп көөр деп шиитпирлээн. Дүктү баштай дыдып, арыглап алыр. Эгезинде дыка бичии борбак-борбак шариктер кылып турган. Оларны кувшинге суп, дизип дээш канчаар-даа аайын тыппайн турган. Ши хүнден хүнче дуржулга кирип, улаштыр чогаадып чоруп-ла олурган. Чоорту ынчап чоруй, билзектер, сыргалар, моюнга сугар чинчилер дээш янзы-бүрү чараш болгаш чиик каасталгаларны Ши авазы-биле кады кылып эгелээн. Тыва идик-хепке өөктерни-даа ынчалдыр кылып болур-дур деп олар санап чоруурлар.
“Шээр малдың дүгүнден каасталгаларны кылып турар бис. Хой биле өшкүнүң дүгү база көңгүс ийи аңгы боор чорду. Оларның өртектери безин аңгы болгай. Каасталга кылырга база ындыг, көңгүс ийи аңгы дүрзүлүг, шынарлыг кылыг үнүп кээр. Чамдыкта болдуңмайн-даа баар, а бир чамдыкта суг-чинчилер дег дыка чараш-даа боор” – деп, Ши чугаалады.
Ши амдыызында хөй чагыглар хүлээвейн турар. Сарыг Шажын чүдүлгелиг болгаш салым-чол деп билиишкинге ол бүзүрээр. Хөй рекламаның херээ чок деп ол санап чоруур болгаш садып алыкчызы-биле бот-боттарын бир-ле болуушкун азы бир-ле солун чүүл таварыштыр тыпчып алыр ужурлуг, ооң садып алыкчызы ооң боду ышкаш бир-ле чүвени дилеп чоруур тускай кижи болур ужурлуг деп Ши санап чоруур.
Кылып алган каасталга бүрүзүн Ши бодунга хемчээп, кедип көөр. Улуска шынары куду бараан сатпас дээш, бодунга баштай кедип көөр чаңчылдыг. Чеже-даа чараш болза, холга азы кулакка эпчок эт база турар боор. Ынчангаш эңдере кылыры эвес, а эдилээринге эптиг болгаш чараш болурун ол күзеп чоруур.
“Бо эмин эртир калбак-тыр, азы үе эртерге шөйлүп каар хире-дир» дээш, эки-багай талаларын өөренип көрүп тургаш, кылыр-дыр мен - деп ол чугаалааш, бодунуң холунда билзээнче айытты. - Бо билзек беш чыл болуп тур. Камныг эдилээр болза, дыка үр ажыглап болур. Хүннүң-не ол-ла каасталганы кетпес, идик-хепке таарыштыр кедер болгай бис. Эртен эрте кайы билзекти, сырганы кедерин ол хүн оттуп келгеш, сеткилим боду шилип алыр”.
Кылып алган каасталгаларын канчаар садып-саарып турарыл деп айтырыгга ол мынчаар харыылады: «Садары дээрге база тускай салым-чаяан, уран чүүл-дүр ийин. 10 сырга садыптар дээш киоск арендалавас болгай мен. “ВКонтакте” социал четкиде Kadynai дээр арын ажыдып алган мен. Кадын болгаш Ай деп ийи чараш сөстү тудуштур чогаадып адааным ол».
Шиниң төөгүзү хөй-ле тыва кыстарныы дег. Тывага төрүттүнгеш, өскеш, эртем-билиг чедип алгаш, өг-бүле туткан. Өөнүң ээзи филология эртемнериниң кандидады Хүлербен Көк-оолович Кадыг-оол. Ийи ажы-төлдүг. Улуу уруглар сады барып турар, а бичиизи он айлыг.
Сырга кылырынга ажыглаар немелде каасталгаларны интернет-садыглардан мөөңү-биле чагыдып ап турар болду. Өг-бүле боттары өшкү малдыг болгаш ооң дүгүн болбаазырадып, садып-саарып чоруур. А хой дүгүн интернет четкизинде чарлалдар таварыштыр тып, садып ап турар болду.
Келир үеже кончуг улуг планнары чок-даа болза, бодун сайзырадыры, кылып турар каасталгаларын тергиин эки кылыр кылдыр өөренип алыры – Шиниң бо үеде сорулгазы. Чижээлээрге, бежен сырга кылган болза, ооң чартыы чедимче чок боор. А арткан эки болганын интернетте блогунга салыптарга-ла, уруглар төндүр садып аппаар дээрзин чугаалап берди. Ус-шевер Ши кылып алган каасталгалары-биле төрел-аймааның кыс чонун өөртүп, оларга белек бээри чаңчыл апарган.
Каасталгаларны кылыры:
Тускай инелер болгаш поролон, губка, дүк херек боор. Поролон кырынга ыып каан дүктү салгаш, тускай ине-биле чууктап кириптер. Таптыг-ла чаш уруг удуп чыдар үеде чууктап турган дүк борбак сырга хире кылдыр тырлып кире бээр. Хүннүң-не бир борбакты кылыр. Элээн каш кылдыр чыып алгаш, дөмейлеп тургаш, эштерин тыпкылап алыр. Эжеп алган борбак дүктерни өңнээш, кургадыптар. Өөренип алыксап турар уруглар бар боор болза, Ши өөредип болур.
BAZAAR Art-shopping деп делгелге дугайында интернет четкизинге чарлал көргеш, Ши киржир деп шиитпирлээн.
«Кылыгларымны тырттырып салыр талазы-биле өөм ээзи Хүлербен Көк-оолович, а сыргаларны кылырынга авам Лариса Мурзунаевна Ондар дузалажып чоруур. Чоок улузумнуң мээң чогаадыкчы ажыл-ижимге дузазын үнелеп чоруур мен» - деп, Ши Ондар чугаалады.
Май 28-29 хүннеринде Кызыл хоорайның Аныяктар өргээзинге республикага ооң мурнунда болуп көрбээн Bazaar art – shopping азы «уран чүүл дег садыглаашкын» деп делгелгени Эльвира Камаа, Лаванда Кунаа, Саяна Кара-оол, Альмира Сенди дөрт идепкейжи кыс организастап эрттирер. Ук хемчегни бөдүүн чонга дээш организастаанын сагындырып каары чугула. Ынчангаш кирериниң өртээ халас.
Тываның ырак-чоок булуңнарында бодунуң холу-биле онзагай чүүлдер кылып чоруур шеверлерниң дараазында BAZAR ART-SHOPPING хемчегге киржири күзенчиг.
Айдың ОНДАР.
Чуруктарны маадырның архивинден алган.
