Шылгалдалар — сүрээденчиг байдалды тургузар

АДА-ИЕЛЕРГЕ СҮМЕЛЕР
Чаңгыс аай күрүне шылгалдалары (ЕГЭ) – уругнуң чуртталгазында бир чугула чада болгаш келир үезин шиитпирлээр үе. Доозукчу уругга шылгалдаларны дужаары эмин эрттир берге болбазы-биле үени шын сагып, чогумчалыг ажыглап, дүвүрелге алыспайн, бодун туттунуп, сагыш-сеткил дүвүрелин ажып эртеринге ада-иениң деткимчези дыка херек.

Чаңгыс аай күрүне шылгалдалары доозукчунуң өг-бүлезинге сүрээденчиг байдалды тургузар. Үстүкү класс өөреникчизи ол байдалда бодунуң ажыл-чорудулгазын шын организастап алгаш, өөредилгезиниң түңнелин улам эки талазындан көргүзер ужурлуг. Эки түңнелдер чедип алыры-биле билииниң хууда курлавырын бүгү талазы-биле мөөңнээр. Шылгалдалар үезинде доозукчунуң ада-иези уруу дээш сагыш човап, сагыш-сеткили дүвүренчиг байдалга турар.

Хамыкты мурнай кижиниң сагыш-сеткилинге бергедээшкиннерни чаңгыс аай күрүне шылгалдаларындан улуг харыысалгалыг манаашкын тургузуп турар. Хөй нуруузунда ындыг эмин эрттир улуг харыысалга доозукчунуң өг-бүлезинге хевирлеттинер. Ооң чылдагааны — ада-иениң ажы-төлүнден хөйнү манап турарында. Шылгалдаларның чугулазын айтып, дужаап шыдавайн барза, улуг буураашкынга келир деп уругну коргуткан херээ чок — ниити дүвүрелди күштелдирбеңер.

Ада-иениң ЕГЭ түңнелдеринге эки эвес азы эмин эрттир шыңгыы хамаарылгазы доозукчунуң эмоционалдыг байдалынга багай салдарны чедирип болур.

Өөреникчиге өскээр чардыкпайн, ЕГЭ-ге долузу-биле бажыңга белеткенир, дааш-шимээн чок таарымчалыг байдалды тургузары чугула. Өг-бүле уругга шылгалда дужаап турар үеден аңгыда, белеткел үезинде безин долузу-биле дузаны кадып, деткиир ужурлуг. Ук деткимче уругну шылгалданың түңнелдери багай, чок-ла болза ындыг кончуг эки эвес-даа болганда, дөмей-ле ооң мурнунда улаштыр өске өөредилге черлеринге өөренир, азы ортумак тускай эртем чедип алыр шилилге бар деп бүзүредири. Ону боттандырары-биле өг-бүле профажылды чорудуп, кады профессионалдыг өөредилге черлерин дилеп, негелделери-биле таныжып, янзы-бүрү мергежил чедип алыр аргаларны баш удур сайгарып көрүп болур. План езугаар ажыл уругларның дүвүрелин оожургадып чавырылдырарынга дузалаар: херек ужурлуг материалды катаптаарынга болгаш өөрениринге үениң четчи бээринге бүзүрел тыптып келир. Үстүкү класстың өөреникчилери безин үезин боттары шын хуваап шыдавас болганындан ада-иениң дузазы эргежок чугула болур.

Уруг шылгалдага белеткенип база дужаап турар үеде ада-ие:
- уругнуң кадыын камгалаар;
- сагыш-сеткил дүвүрелин болдурарының байдалын эвээжедир;
- белеткел үезинде бажыңга өөренир таарымчалыг байдалды тургузар;
- шылгалдаларның түңнелдери кандыг-даа болган таварылгада, уругга мергежил шилип алырынга деткимчени көргүзер.

А. СОЯН белеткээн.
«Шын» №41 2024 чылдың июнь 5