ҮНДҮРҮГЛЕР СИСТЕМАЗЫН ЧОГУМЧУДАРЫ
Күрүне Думазының бюджет комитединиң эксперт чөвүлелинге болгаш парламент дыңнаашкыннарынга Россияның үндүрүг системазының чамдык угланыышкыннарынга киирер өскерилгелерни калбаа-биле сайгарып чугаалашкаш, оларны боттандырар талазы-биле белеткел хемчеглерни ап чорударын РФ-тиң Чазаанга саналдаан.
Үндүрүг системазынче киирер өскерилгелер Россияның чурттакчы чонунуң хөй нуруузунга хамаарылга чок болур. Ажылдап турар 64 сая хамаатының 2 сая хирези орулгазының аайы-биле өзүлделиг үндүрүглерни төлээр апаар (1 чылда 2,4 сая рубль орулгалыг кижи айда 200 муң рубль үндүрүгнү төлээр). Ол дээрге чурттуң ажылдап турар шупту чурттакчы чонунуң чүгле 3,2 хуузу-дур. Орулга хөй болган тудум хөй үндүрүглерни төлээриниң дугайында чугаа ниитилелге шагда-ла чоруп келген. Орулгазының өзүлдезиниң аайы-биле хөй үндүрүгнү төлээри — чөптүг негелдени боттандырганы ол болур.
Бир чылда:
2,4 сая рубльден эвээш орулгадан – 13 хуу,
2,4 – 5 сая рубль орулга- дан – 15 хуу,
5 – 20 сая рубль орулга- дан – 18 хуу,
20 – 50 сая рубль орулгадан – 20 хуу,
50 сая рубльден хөй орулгадан – 22 хуу үндүрүгнү төлээр апаар.
Өзүлделиг үндүрүгнү шупту орулгадан эвес, а орулганың доктааткан хемчээлинден көвүдей берген кезиинден төлээр.
Өртектерниң өзерин болдурбазы-биле бараан аймааның өртээнге немелде үндүрүгнү амгы деңнелинге хевээр арттырар деп шиитпирлээн.
Тускай шериг операциязынга киришкени-биле холбаалыг орулгадан үндүрүг төлээриниң чуруму өскерилбес, биеэги хевээр артар.
Россияның үндүрүг системазының чамдык угланыышкыннарынга өскерилгелерден кирген үндүрүглер акшазын чуртувустуң социал-экономиктиг хөгжүлдезинче угландырар.
Ол дээрге:
“Өг-бүле”, “Аныяктар болгаш ажы-төл”, “Узун назынныг болгаш активчи чуртталга”, “Кадрлар” деп национал төлевилелдерни боттандырары.
Социал адырны деткиири:
- эмнелгелерни болгаш поликлиникаларны, уруглар садтарын, школаларны, хөй-ниити чуртталга черлерин, культура болгаш спорт объектилерин септээри.
- чаш ажы-төл эвээш төрүттүнүп турар регионнарны деткиири, чүрек болгаш хан системазының аарыгларындан, онкология болгаш диабеттен аарып турарларга дузалаары.
- реабилитация дериг-херекселдерин садып алыры.
- чуртталга бажыңнары болгаш орук тудуун акшаландырары дээш оон-даа өске.
Россияның үндүрүг системазының чамдык угланыышкыннарынга өскерилгелерден кирген үндүрүглер хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге багай эвес салдарлыг болур. Орулгазы күрүнениң доктаатканы чуртталганың эң кудуку деңнелинден 1,5 катап көвүдевес ийи болгаш оон хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге бараан аймаанга немелде төлевир үндүрүүнүң 7 хуузун эгидип бээрин доктаадып тургузар. Чижээлээрге, ийи болгаш оон хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерниң ада-иезиниң бирээзи-ле 2025 чылда 1 айда 35 муң рубль болур болза, үндүрүгден 7 хуу эгидилге 13,1 муң рубль болур. А өг-бүлеге уруг-дарыг көвүдээн тудум, эгидилге акшазы көвүдээр. Ол дээрге хөй ажы-төлдүг өг-бүлеге шору деткимче.
Боттары боттарын ажыл-биле хандырган деп эрге-байдалдыгларга үндүрүг системазының чамдык угланыышкыннарынга киирер өскерилгелер хамаарышпас.
Бир эвес хамаатының орулгалары элээн каш дөстерден болза, үндүрүг органнары оларның хемчээлин санап үндүргеш, чүү хире үндүрүгнү төлээрин дыңнадыптар.
Үндүрүглерни чыып алырының системазы чуртта дыка сайзыраан, үндүрүглерни төлевес чорукту болдурбазының организас-техниктиг аргалары шыңгыыраан, үндүрүглерни хамаатылар болгаш өске-даа тургузуглар өй-шаанда төлээри оларның боттарынга ажыктыг боор байдал тургустунган.
Россияның үндүрүг системазының чамдык угланыышкыннарынга киирер өскерилгелерни Күрүне Думазы 2024 чылда часкы сессия үезинде (январь – август айлар) хүлээп алырын планнаан. Хүлээп алдынган өскерилгелер 2025 чылдың январь 1-ден күштүг апаар.
Россияның үндүрүг системазының чамдык угланыышкыннарынга киирер өскерилгелер үндүрүг төлээриниң байдалын болгаш чурумун улам тодаргай болдурган дугайында медээлер российжи массалыг информация чепсектеринде көстүп келгилээн.
Ш. ЛОПСАН белеткээн.
"Шын" №43 2024 чылдың июнь 12
