Тыва Республиканың Баштыңының чанында националдар аразында болгаш шажын-чүдүлгелер аразында харылзаалар чөвүлелиниң бо чылда бирги хуралы Тываның Чазаанга болуп эрткен.
Национал культура база шажын-чүдүлге каттыжыышкыннарының аразында кады ажылдажылга айтырыгларын, республика девискээринде националдар аразында база шажын-чүдүлгелер аразында эп-найыралды хандырар хемчеглер планының төлевилелин чөвүлелдиң кежигүннери эрге-чагырга органнары-биле сайгарып чугаалашкан.
Шагаан-Арыг хоорайга онза байдал уржуундан Чөвүлелдиң хуралын ийи неделя соңгаарлаткан турганын Владислав Ховалыг сагындырган. Озал-ондакты чайладырынга бүгү чурттан республикага дузалажып келгени аңгы-аңгы регионнарның чурттакчыларының, омак-сөөк чоннарның база шажын-чүдүлгелерниң сырый каттыжыышкынының болгаш демнежилгезиниң база бир көскү чижээ болган.
— Владимир Владимирович Путин национал болгаш хамааты чаңгыс эп-сеткил бистиң чуртувустуң кол айтырыы деп айыткан. Эп-найыралдыг харылзааларны камгалап, ам-даа сайзырадыр бис. Националдар аразында база шажын-чүдүлгелер аразында харылзааны ам-даа быжыглаар. Үндезин сагыш-сеткил, мөзү-бүдүш үнелелдерин быжыглаарынче угланган культура болгаш чырыдыышкын акцияларын ам-даа кады демнежип эрттирер – деп, республиканың Баштыңы демдеглээш, Тывада 73 аңгы омак-сөөк чоннар чурттап турарын айыткан.
2023 чылдың декабрьда Красноярскының «Хөй-ниитиниң үзел-бодалы — Красноярск» регионалдыг фондунуң республикага чоруткан социологтуг шинчилелдериниң түңнелдери республикада чоннар аразының хамаарылгазы амгы үеде таарымчалыг дээрзин бадыткаан. Чурттакчы чоннуң 99 хуузу националдар аразында харылзаа эки деп харыылаан, а 36 хуузу чон быжыг найыралдыг деп айыткан.
2022 чылда ТР-ниң националдар херектериниң талазы-биле агентилелдиң чоруткан социологтуг шинчилелдери аңгы-аңгы шажыннар төлээлериниң, ол ышкаш атеистер болгаш чүдүкчүлерниң аразында хамаарылга чогумчалыын көргүскен.
«Россия Федерациязының күрүнениң национал политиказын боттандырары» 2030 чылга чедир күрүне программазы-биле российжи үндезин сагыш-сеткил, мөзү-бүдүш үнелелдерин кадагалап арттырарынче база быжыглаарынче, республиканың чоннарының этнокультурлуг хөй янзызын камгалап база быжыглаарын деткииринче, республиканың хөй национал чоннарының чаңгыс демин, шажын-чүдүлгелер аразында амыр-тайбыңны база эп-сеткилди быжыглаарынче угланган ажыл-чорудулганы боттандырып турар. Программа 9 угланыышкынныг (иштики программаларлыг). Бо чылын Националдар херектериниң талазы-биле агентилел күрүне программазы-биле «Национал политика. Тыва» өөредилге шуулганын, тыва хамнаашкынның «Дүңгүр» фестивалын база Рождество номчулгаларының регионалдыг чадазын эрттиреринге деткимчени көргүзер.
Амгы үеде республикада албан ёзузу-биле бүрүткээн национал культура каттыжыышкыннары чок, ындыг болзажок улуг болгаш идепкейжи армян, узбек-таджик, кыргыз, кыдат, азербайджан база моол алды улуг диаспора бар.
Албан ёзу-биле бүрүткеткен этниктиг хөй-ниити каттыжыышкыннарының аразында «Тываның татарлар база башкирлер ассоциациязы» Тываның регионалдыг хөй-ниити организациязы, «Немец культура төвү» Тываның республиканың хөй-ниити организациязы, «Тывалар делегейи» Тываның республиканың хөй-ниити организациязы, «Найырал» моол–тыва культура-ажыл- агый кады ажылдажылга төвү» республиканың хөй-ниити организациязы идепкейжизи-биле ылгалып турар.
Тываның девискээринде албан ёзузу-биле бүрүткеткен 70 шажын организациязы база шажын-чүдүлге ниитилелдери бар.
ТР-ниң Чазааның парлалга албаны.
«Шын» №22 2024 чылдың март 23
