“ТУВИНСКАЯ ПРАВДА” — 100 ЧЫЛЫНГА
“Тувинская правда” солуннуң улуг назы-харлыг журналистериниң аразындан үш кижи мээң сагыжымга артып калган. Олар дээрге Всеволод Петрович Филиппов, Василий Лаврентьевич Маслов, Петр Борисович Гриценко. Тываның чурттакчы чонунга ат-сураа эки билдингир, журналистерниң аразынга “деңзизи аар” бо хоочуннар-биле журналисчи ажыл-херек, орук-чирик аайы-биле чоок таныжып алган мен.
ССРЭ-ниң Журналистер эвилелинге кирип алыры амыр эвес чүве болгай. Үш чыл журналисчи ажыл стажы, мөөрейлерге демдеглеттинген чогаадыкчы ажылдар, эвилелдиң үш кежигүннериниң бижимел деткимчези албан херек. Совет журналистерниң бо профессионал эвилелиниң кежигүнү боору аныяк журналистерге улуг өөрүшкү, харын-даа чоргаарал. Тыва телевидение биле радионуң корреспондентилери ийи-үш кижини 1982 чылда ССРЭ-ниң Журналистер эвилелинге хүлээп алган. Кежигүн шынзылгаларны болгаш хөрек демдектерин байырлыг байдалга ССРЭ-ниң Журналистер эвилелиниң Тывада салбырының баштаар чериниң даргазы Филиппов биске тывыскан. А ооң мурнуу чарыында ажыл аайы-биле диктор Сергей Кондинкинниң өрээлинге кире бээримге, ээлдек арын-шырайлыг орус акый ында олур. “Билет алыр аныяк журналистерниң бирээзи бо-дур” —деп, Сергей Дмитриевич чугаалааш, мээң ат-сывымны адады. Ол акый менче холун сунуп мендилешкеш, “Таныш-көрүш болур бис, кады ажылдаар бис” — диди. В.П. Филипповту ынчан эң баштай көрген мен. Ол-ла хевээр Всеволод Петровичини көргенимде-ле, ооң-биле мендилежир мен, ол боду мээң кандыг ажылдап турарымны, амыдырал-чуртталгамны сонуургап, элээн үр чугаалажып турар кижи. Ол хоочун журналист, “Тувинская правда” солунга ажылдап чораан, Ада-чурттуң Улуг дайынының киржикчизи деп билип алгаш, Всеволод Петровичини хүндүлээрим аажок. Дайынга киришкенин боду чугаалавас, фронтучулар аразынга көскүлеңневес чораан.
“Тувинская правда” солуннуң кол редактору Василий Лаврентьевич Масловтуң ат-сураан дыңнаваан кижи Тывада чок деп болур. Даштындан көөрге, дарга-даа хире эвес, идик-хеви-даа, аажы-чаңы-даа дыка бөдүүн. Ол мени кайын таныыр ийик. 1987 чылда ССРЭ-ниң Журналистер эвилелиниң VI съездизиниң делегаттарынга Всеволод Петрович Филиппов, Василий Лаврентьевич Маслов, “Тыва” КТРК-ның даргазы Даваалай Чылбакович Салчак база мен Тываның журналистер эвилелиниң мурнундан соңгуткан бис. Москвада Эвилелдер бажыңының Колонналарлыг залынга эрткен ол съездиге киржип чорааш, Василий Лаврентьевич-биле чоок таныжып алган мен. Ол-ла 1987 чылда мен “Шын” солунга ажылдай берген, бажыңнарывыс аразы чоок кожалар болгаш, чамдыкта ажылче кады кээп, орукка ажыл дугайында чугаалажып чоруур бис. Афган дайынынга амы-тынындан маадырлыы-биле чарылган, Кызыл сылдыс ордени-биле шаңнаткан Артур Норбу деп солдат дугайында материал бижип турарымны чугаалаарымга, ол материалды орус дылга “Тувинская правдага” бижип бер деп, Василий Лаврентьевич дилээн. Орус дылга бижиирим хирелиг болгаш үр дээримге, таваар бижип эккел диген. Каш хонук дургузунда бижээш, Масловка аппарып көргүзеримге, “Бижиириң шору-дур, улуг эдиишкинниң-даа херээ чок-тур” — диген. “Красная звезда” нашла героя” деп материал “Тувинская правда” солунга үнген. Бо таварылга орус дылга багай эвес бижип болур-дур мен деп бүзүрелди меңээ тывылдырган.
“Тувинская правдага” ажылдап турган Петр Борисович Гриценкону таныыр, эрткен-дүшкенде ооң-биле мендилежип каар турдум. Бо хоочун журналист-биле мен самолётка чоок таныжып алдым. 1989 чылда Петр Борисович Киргизияда Алма- Ата хоорайда уруунче ужуп бар чораан, а мен Абхазияда Пицундаже. Бо акыйның алыс черле чугаакыры аажок болду. Ооң соонда-ла, кайывыс-даа Кызылда Парлалга бажыңында ажылдап турар болгаш, ужурашкаш-ла элээн хөөрешкилээр-даа бис.
Национал парк чанында, чоннуң “Санта-Барбара” деп адай бергени бажыңга чурттап турду. Хөөкүйнүң кадыы арай баксыраан. Кызылдың 2 дугаар школазының тимуржулары оолдар, уруглар Петр Борисовичиге дузалажып, квартиразын аштап-арыглап турганнар. Кинолаар, конфеталар садып чиир силер дээш, өөреникчилерге көпеектер-даа бээр чорду. Оларның дугайында “Сылдысчыгаш” солунга бижип көрем деп дилээрге, ол тимуржуларны мактап бижидим-даа.
2024 чылда 100 хар оюн демдеглеп эрттирип турар «Тувинская правда» солунга ажылдап чораан, Тывага парлалганы, хөй-ниити массалыг информация чепсектерин хөгжүдеринге боттарының үлүүн киирген журналистер-биле таныш-көрүш боор салым-хуу таварышканынга өөрүп, оларны сеткилимде хүндүлеп чоруур мен.
Шаңгыр-оол СУВАҢ,
ССРЭ-ниң Журналистер эвилелиниң кежигүнү.
«Шын» №40 2024 чылдың июнь 1
