Тыва: чиигелделиг ипотека

Чуртталга оран-сава тудуу

Чуртталга оран-савазынга чиигелделиг ипотека программазын боттандырарынга федералдыг деткимчени республика алган дугайында Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг июль айның төнчүзүнде дыңнаткан. Чиигелделиг ипотека программазы ёзугаар алырга, тудуп турар хөй каът чаа чуртталга бажыңнарындан квартиралар садып алырда, Тываның чурттакчылары 2 хуунуң ипотеказын ажыглап болур. Россия Федерациязының Чазааның курлавыр фондузундан бистиң республика 801 ипотека кредиттеринге 250 миллион рубль акшаны деткимчеге алыр. Россия банкызының коммерциялыг банкыларга берип турар чээлизиниң эң эвээш хуузу биле 2 хуулуг чиигелделиг ипотеканың аразында ылгавырын ол акша-биле дуглаар.

Республиканың тудуг сайыдының оралакчызы Чиңгис Ховалыг Тывада чуртталга оран-савазынга чиигелделиг ипотека дугайында Регионнуң башкарылга төвүнүң дорт эфиринге чугаалап берген.

— Чиигелделиг ипотеканы Тываның чурттакчылары кажан ап болурул?

— Ипотеканы август айның төнчүзүнде берип эгелээрин планнаан. Чиигелделиг ипотеканы алыр болгаш ону бээр талалар шупту (ДОМ.РФ программаның оператору база) херек документилерни 30 хонук дургузунда тургускан, оларга хол үжүүн салып бадыткаан турар ужурлуг.

— Кым чиигелделиг ипотеканы ап болурул?

— Ону РФ-тиң хамаатызы болур назы-хар четкен Россияның хамааты бүрүзү ап болур. Чүгле Тываның чурттакчылары эвес, чижээлээрге, Россияның өске регионнарында чурттап чоруур бистиң чаңгыс чер чурттугларывыс эмчилер, башкылар дээш өскелер-даа. Чиигелделиг ипотеканы Тывага алгаш, олар төрээн чуртунче чанып, республикага ажылдай бээр байдал тургустунар.
Чиигелделиг ипотека программазының киржикчилери чылда 2 хуулуг кредитти 20 чыл хуусаа дургузунда ап болурлар. Кредиттиң хемчээли 6 миллион рубль акшадан хөй эвес боор. Программаның негелдези ёзугаар ипотекага ап турар оран-саваның өртээниң 15 хуузун киржикчи баш бурунгаар дуглаар ужурлуг. Чиигелделиг ипотека чүгле Кызыл хоорайда тудуп турар чаа бажыңнарга хамааржыр. Квартираны бажыңнарны тудуп каан азы тудуп турар ДОМ.РФ программаның оператору тудуг организацияларындан садып ап болур.

— Ипотеканы кайы банкыларга кылдыртып ап болурул?

— ДОМ.РФ-тиң аккредитациязы бар банк бүрүзүнге кылдыртып ап болур. Чиигелделиг ипотека чүгле Кызыл хоорайда бажыңнарга хамааржыр, “ийиги рынок” деп адаарывыс рынокта эрги чуртталга бажыңнарынга хамаарышпас.

— Чуртталга бажың-балгадының өртээн өйлээриниң дугайында айтырыгны чамдык кижилер көдүрүп турар-дыр. Өртектерни өйлеп болур бе?

— Өртектерни өйлээри монополияга удур федералдыг албанның эрге-хүлээлгелери-дир. Конкуренция дугайында хоойлужудулгага дүүштүр өртектерни дорт өйлээр чорук көрдүнмээн. Ынчалза-даа чуртталга оран-савазының өртээн чиигедир талазы-биле кызымак ажылды республиканың удуртулгазы чорудуп турар. Оларның бирээзи чиигелделиг ипотека-дыр.

Кызылдан өске хоорайларга база кожууннарга чуртталга бажыңнарының тудуунга боттарының акша-хөреңгизин киирип болур инвесторларны дилеп тывар талазы-биле ажылдарны республиканың хоорайларының болгаш кожууннарының администрацияларының даргалары-биле кады чорудуп турар. Республикага чуртталга тудуун сайзырадырынга боттарының акша-хөреңгизин киирип болур тудуг организациялары тыптып кээр болза, оларга черни халаска тускайлап бээр, изиг-соок суг, чылыг, электри шугуму дээн ышкаш четкилерни тударынга республика бодунуң акша-хөреңги деткимчезин көргүзер.

Ш. МОҢГУШ белеткээн.
Ада ТЮЛЮШТУҢ тырттырган чуруу.

"Шын" №59, 2023 чылдың август 9