Сөөлгү үеде тыва чон национал идик-хевинге дыка ынак апарган. Ылаңгыя байырлалдарда национал хевин кеткен улусту көөрге, чоргаар көстүр. Шагаа уткуштур тыва национал идик-хеп ярмаркаларын эрттирип турары база эки-дир. Моолдан эккелген торгу тоннар, платье, хөйлеңнер садып турбайн, тус черниң даараныр шеверлериниң ажылдарын садып кедер болза эки. Азы болза боду таарыштыр даарадып алганы дээре.
Шаанда дааранып билбес херээжен кижи-даа турбаан боор. Чүге дизе ажы-төлү хөй, оларын хепкерер, өөнүң ишти-даштын доозазын боттары даараар турган. Оларның аразынга эң-не нарын идик-хеп даараар шевер улус база тургулаан. Бистиң ававыс орус чондан тон даарап өөренип алгаш, дарга-бошкаларга тоннар даараар, дыка ус-шевер чораан. Оон ыңай чоннуң чагыын база даараар турду.
Бичиимде, сактырымга, бир-ле чоок киживистиң кудазы болур деп ада-ием белеткенип турар. Чоок-кавыда чурттап турар даай-аваларым, күүйлерим авамның өөнге чыглып келгеш, келин кыстың эдектиг тонун, чоорган-сыртыы дээн ышкаш эдилелдерин демнежип даарап олурарларын сактыр мен. Дааранып олургаш, каткы-хөглүү-даа аажок кожамыктажып, тывызыктар тыпчып-даа олурарлар, дыка сонуургап дыңнаар мен. Ол үеде шупту ажылды хол-биле кылыр турган. Хол-биле сырып даараан эдилелдери дыка шынарлыг болур чораан.
Амгы үеде магалыг-дыр, даараныр машиналарга кандыг-даа пөстү, харын-даа кешти-даа даарап кааптар. А садыгларда чүү-даа бар: янзы-бүрү торгулар, пөстер, ине-удазындан эгелээш, алдын-мөңгүн өөктерге чедир чок-ла чүве чок.
Даараныр шевер кыстар тыва аян-шинчи киирген янзы-бүрү хептерни чогаадып даарап турар апарган, чараш деп чүвезин. Үениң аайы-биле сайзырап турбайн канчаар. Тыва тоннарны кедерге, эптиг кылдыр эдээн узун, чолдак дээш кандыг-даа пөс-биле даарап каан боор-дур. Бо аныяктарның чогаатпазы чок.
Ынчангаш бир санал-бодалымны бижикседим. Мал-маганның баш саны көвүдеп эгелээн деп бижип турар-дыр, тыва тоннар даараар бүдүрүлгеден ажытса чүл? Мал-маганывыстың эңдере октаттынып чыдар кежи, дүгү бар ышкажыл. Якуттарның чылыг пуховик курткаларын садып кедип турар-дыр бис. А тыва пуховик тоннарны азы хөвеңниг курткаларны чүге бүдүрүп болбазыл, даараныр чогаадыкчы кыстарывыс чок эвес. Мээң бо бодалымга каттыжар улус бар боор деп идегеп артым.
Бичии-кыс САРЫГЛАР.
Улуг-Хем кожуун.
Чуруктарны интернеттен хоолгалаан.
“Шын” №6 2025 чылдың февраль 20
