2022 – 2023 чаа өөредилге чылында Россияның 32 регионунга чогаадыкчы үлетпүр школалары ажыттынган. Ук школаларга амгы үениң немелде билиинге 3 муң ажыг уруг өөренир аргалыг. А келир 2024 чылда Россияга ниитизи-биле 86 шак-ла ындыг школаларны немей ажыдары планда көрдүнген.
Чогаадыкчы үлетпүр школаларынга 12 хардан 17 харга чедир уруглар халас өөренип болур. Янзы-бүрү чогаадыкчы болгаш чурагайлыг технологиялар-биле ажыктыг төлевилелдерни элээдилер кылып өөренип алыр. Өөредилге 2 чыл дургузунда уламчылаар. Баштайгы чылында школаның шупту угланыышкыннарынга, ийи дугаар чылында шилилге езугаар өөренгеш, тускай мергежилди уруглар чедип алыр. Ооң мурнунда чүгле техникумнар, колледжтер, училищелер дээн ышкаш ортумак өөредилге черлериниң сургуулдарынга халас өөренир арга турган болза, ам школачыларда база бар апарганы ол.
32 регионнуң аразынче Тыва Республиканың кире бергени өөрүнчүг. Ук программаны ТР-ниң Культура яамызы хүлээнип алган. Ынчангаш Аныяктар өргээзинде чаа ажыттынган школа Хөөмей Академиязынга хамааржыр болуп турар. Ук школаны ажыдарынга федералдыг бюджеттен 54 сая рубльди республика алган.
Ук школаларга үн режиссеру, электроннуг хөгжүм, фото- болгаш видеомонтаж, 3Д-графика, дизайн, VR болгаш AR интерактивтиг чурагайлыг технологиялар дээш алды угланыышкын бар болур.
Роман Ярын, Тывада Үлетпүр школазының эргелекчизи:
– Чаа ажыттынган школавыска уруглар амгы үениң мергежилдеринге өөренип ап болур аргалыг. Бир дугаар бөлүкче уруглар ам-даа бижиттирип ап тур. Ийи чыл өөренгеш, тускай мергежил чедип алган дугайында документини школаның доозукчулары алыр эргелиг. Школавыста ниитизи-биле алды угланыышкын бар. Бирээде, видео монтажтаары. Ийиде, үн режиссерунга өөредири. Чижээлээрге, дириг амытаннарның үннерин өттүндүр кылыры. Үште, амгы үениң электроннуг аялгазын чогаадыры. Орус дылда мультфильмнерни-даа тыва дылче очулдуруп алгаш, үнүн салып болур. Дөрт дугаарында, бажың иштинге салыр эт-септиң, идик-хептиң дизайнын чогаадып өөренир. Беш дугаары – виртуалдыг делегейни өөренир. Ол дээрге амгы үениң чаа мергежили-дир. Удавас бо мергежил аажок нептереңгей апаар. Тускай карак шили кедип алгаш ажылдаар. Чижээлээрге, компьютерге дизайн кылыры берге болза, тускай карак шилин кедип алырга, ажылдаары белен болур. Карак шили кедип алгаш кылган дизайн компьютерге артып каар. Оон ону тускай модуль таварыштыр үндүртүп алыр. Хептиң азы эт-септиң 10 – 15 см дүрзүзүн саазынга үндүрүп алыр. Школаның кабинеттерин амгы үениң чаа херекселдери-биле дерээн. Уругларны хүлээп алырынга белен бис. Сентябрь 6 – 7 хүннеринде школага ажык эжиктер хүнү болур. Аңаа ажы-төл ада- иези-биле кээп, сонуургаан чүүлдерин айтырып, билип ап болур. А сентябрь 10-да школаның байырлыг ажыдыышкынынче күзелдиглерни чалап тур бис – деп, Р. Ярын чугаалады.
120 уруг тускай программаны эртер. Чартыы эртен эрте, а бир чамдыызы дүъш соонда кичээлдээр. Студия бүрүзүнге 2 башкы ажылдаар. Аныяк башкылардан тургустунган коллектив элээдилерге сонуурганчыг болуру чугаажок. Алызында барып, улуг улуска төлевирлиг курстар эрттирер дугайында бодалдар бар дээрзин школаның эргелекчизи чугаалады.
