Тыва Республиканың Чазааның 2022 чылда кылып чоруткан ажылының дугайында отчёду-биле республиканың чурттакчы чону массалыг информация чепсектери дамчыштыр, ол ышкаш кожууннарның болгаш сумуларның чурттакчылары-биле Чазактың ажылчын бөлүктериниң кежигүннериниң ужуражыышкыннарының үезинде дыңнадыглардан тодаргай таныжып алган. Чон-биле ужуражыышкыннарга ТР-ниң Чазааның кежигүннери, Дээди Хуралдың депутаттары болгаш хөй-ниити организацияларының төлээлери база киришкен. Ужуражыышкыннар үезинде Чазактың отчёдун чурттакчы чон сайгарып чугаалажып, аңаа үнелелди берип, 2023 чылда кылып чорудар ажылдарга хамаарыштыр санал-оналдарны киирип турган. Республиканың чурттакчылары ниитизи-биле 717 чагыгларны киирген. Чагыгларның шуптузу Чазактың кичээнгейи чок артпас, оларны сайгарып көрген соонда, ажыл-агыйжы болгаш башкарыкчы ажыл-чорудулгага удуртулга кылдыр хүлээп алыр деп, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг чугаалаан. Тыва Республиканың Чазааның 2023 чылда ажыл-чорудулгазын чурттакчы чон “эки” деп бедии-биле үнелээн.
Апрель 12-де Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ТР-ниң Дээди Хуралының депутаттарының мурнунга Тыва Республиканың Чазааның 2022 чылда ажылының отчёдунуң дугайында дыңнадыгны кылган.
Тыва Республиканың Чазааның 2022 чылда кылып чоруткан ажылының дугайында отчёт-биле республиканың чурттакчы чону эки таныш апарганын, ону сайгарарынга болгаш чаа-чаа саналдарны кииреринге аажок идепкейжи болганын барымдаалааш, отчётту шуптузун номчувайн, эрткен чылда кылып чоруткан ажыл дугайында дыңнадыгны кылгаш, 2023 чылда сорулгалар-биле таныштырарын Владислав Ховалыг чугаалаан.
Тускай дайынчы операция Тывада ниитилел-политиктиг байдалга болгаш экономикага шыңгыы салдарлыг болганын айтып, бистиң чаңгыс чер чурттугларывыс Россияның эрге-ажыктарын камгалап, эрес-дидим чоруун көргүскенин, күрүнениң дайынчы шаңналдары-биле шаңнатканын демдеглээн. Дайынчы хөделиишкиннерге чаңгыс чер чурттугларывыстың чамдыызы амы-тынындан чарылганынга хомудалды Тываның Баштыңы илередип, сактыышкын минутазын чарлаан.
Тускай дайынчы операцияда киржип турар чаңгыс чер чурттугларывыска Тываның чону бүгү талазы-биле демниг дузалажып турарын Владислав Ховалыг демдеглеп, ооң бир херечизи “Автопоезд” акцияның шугуму-биле 40 автомобильдерни чорутканы чуртта эң хөй санныг болганын дыңнаткан.
Республиканың Чазаа Дээди Хурал-биле сырый ажылдап турарын, эрткен чылын 44 хоойлу төлевилелдерин парламентиже саналдап кииргенин Владислав Ховалыг чугаалаан. Шериг албан-хүлээлгелиг хамаатыларның өг-бүлелеринге дуза дугайында республика чергелиг хоойлуларны федералдыг хоойлуларга дүүштүр хүлээп алганын, чер дугайында хоойлужудулгага өскерилгелерни кииргени чуртталга бажыңнарының тудуунуң аргаларын делгемчиткенин Тываның удуртукчузу демдеглээн.
2022 чылда республиканың экономиказынга өзүлделер бар болганын, чамдык көргүзүглер Россияда ортумак деңнелден безин өрүлээнин В. Ховалыг чугаалаан. Школалар, бичии уруглар садтарының, ФАП-тарның тудуу, оруктар септелгези, пассажирлер аргыштырылгазы, ажыл чок кижилерниң саны кызырылганы, чуртталга бажыңнарының тудуун көвүдеткени дээш, Тыва Республиканың Чазааның 2022 чылда кылып чоруткан ажылының дугайында отчётта көргүскен өске-даа чедиишкиннерге, экономиктиг сан-чурагайларга Владислав Ховалыг каксы доктаагаш, 2023 чылда кылып чорудар ажылдарже кичээнгейни угландырган.
Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң хууда программазында кирген объектилерниң чамдыызының тудуун доозарының хуусаазы чоокшулаан. Олар дээрге ажыглалга киирер “Чедер” санаторийниң бирги комплекизи, тууйбу бүдүрүлгези, ыяш болбаазырадыр комплекс дээш өске-даа объектилер. “Тайга” станцияда турисчи комплекстиң тудуун уламчылаары, Кызыл аэропортунга чурттар аразының статузун, Хандагайтыда автомобиль эрттирилге пунктузу хөй талалыг апаарын чедип алыры-биле оларның чаартылгазын доозары чугула.
2022 чылдың каңдаашкыны тараа болгаш тарымал сиген шөлдеринге суггарылга системаларын тудары, бар системаларны чаартырының эргежок чугулазын көргүскен. Суггарылга системаларын сайзырадыры чоокку болгаш ыраккы үеде чугула ажылдарның бирээзи дээрзин республиканың удуртукчузу демдеглээн.
Кылыр ажылдарны ам-даа санап болурун Тываның Баштыңы чугаалааш, эң-не кол сорулга – республиканың чурттакчы чонунуң орулгаларының көвүдээри, амыдырал-чуртталгазының экижиири, аңаа шупту ажыл-херектер чагырттынган болур ужурлуг деп айыткан.
Владислав Ховалыг Тываның Баштыңы албан-дужаалга республиканы удуртуп келген үеде ниитилел-политиктиг байдал турумчааны илдең апарган. Ооң бир чижээ, тус черниң эрге-чагыргазының ажыл-чорудулгазын бо-ла шүгүмчүлей бээр РФ-тиң Коммунистиг партиязының Тывада салбырының удуртукчузу Роман Тамоев безин ТР-ниң Чазааның 2022 чылда ажылын эки деп үнелээн.
“Чөптүг Россия” политиктиг партияның регион салбырының удуртукчузу, Тыва Республикада сайгарлыкчыларның эрге-ажыын камгалаар талазы-биле бүрүн эргелиг төлээ Ренат Ооржак 2021–2022 чылдарда хууда сайгарлыкчы ажыл-чорудулга элээн сайзыраанын, ажыл-агыйжы кижилер социал керээ дамчыштыр хууда ажыл-херээн ажыдып алыр аргалыг апарганын, аңаа республиканың Чазааның деткимчези дыка салдарлыг болганын демдеглээн.
Дээди Хуралдың депутады, “Восток” акционерлиг ниитилелдиң чиңгине директору Сергей Уюсов 2021–2022 чылдарда чуртталга бажыңнарының болгаш орук тудуу дүргедээнин чугаалап, Хакасия дээш өске-даа регионнардан тудуг организациялары Тывада ажылдап эгелээнин, оларга республиканың Чазааның деткимчези болгаш кады ажылдажылгазы улуг дуза болганын онзалап айыткан.
Тыва Республиканың Чазааның 2022 чылда ажылын ТР-ниң Дээди Хуралының депутаттары, сайгарлыкчы ниитилелдиң, хөй-ниити болгаш политиктиг организацияларның төлээлери эки деп үнелеп, чедиишкиннерни күзеп турар.
/ Шаңгыр-оол МОҢГУШ.
Буян ООРЖАКТЫҢ тырттырган чуруктары.
"Шын" №27 2023 чылдың апрель 15
#Шынсолун #Тыва #Тываныңчазаа #Отчет #Тывадыл
Тываның Баштыңының дыңнадыы
15 марта 2023
49