Чайгы дыштанылга уруг-дарыгның, эң ылаңгыя өөреникчи оолдар, уругларның магалыг үези. Олар чайлагларга мал-маган кадарып, малчын ада-иезинге дузалажып, лагерьлерге дыштанып, эш-өөрү-биле ойнап-хөглеп, чайгы дыштанылгазын солун болгаш боттарынга ажыктыг кылдыр эрттирип турарлар.
Улуг кижилер оларның чайгы дыштанылгазынга улам солун, дыка ажыктыг кылдыр киржип турары база эки. Чижээлээрге, Чөөн-Хемчик кожууннуң Теве-Хая сумузунда малчыннар Дактан Досумович биле Наталья Николаевна Доңгактарның чайлагда аалынга Теве-Хая суурда «Йөрээл» улусчу ужурлар клуву, «Айлаң-Куш» ыры ансамбли тус черниң бичии ажы-төлүнге тараадан, эъттен тыва чемнер белеткээринге, хой дүгү тыдарынга болгаш ээрэринге көргүзүг кичээлдерни эрттирген. Тарааны пашка хоорары, согааш-балага соктаары, деспиге челбиирин уругларга көргүзүп тайылбырлап, оларны ажы-төлдүң боттарынга кылдыртканы ол чүгле күш-ажыл эвес, а мага-бот сайзырадыр күш-культура болгаш спорт дээрзин бадыткаан. Шаанда тывалар бичиизинден-не согааш-бала-биле тараа соктап чораан болгаш, бичии чажындан-на күштүг-шыырак мага-боттуг, хан-дамыры болгаш шыңганнары сайзыраңгай кижилер чорааннар деп көргүзүг кичээлди эрттирген улуг кижилер тайылбырлааннар.
Тыва улустуң кончуг амданныг чеми согажа белеткээрин уруглар, оолдар дыка сонуургап көрүп, ону белеткээр аргаларын билип алганнар.
Көргүзүг кичээлдер «Айлаң-Куш» ыры ансамблиниң ыры-шоорунуң үделгези-биле эрткен. Ыраажылар тыва улустуң ёзу-чаңчылдарының, ажыл-ижиниң дугайында ырыларны ырлашканы кичээлдерни улам солун болдурган.
Күрүнениң автоинспекциязының Чөөн-Хемчик кожуунда салбырының ажылдакчылары Элдиг-Хем деп черде уругларның «Шуралгак» дыштанылга лагеринге барып, оларның-биле солун ужуражылганы эрттиргеннер. Светофорларның өңнериниң, оларның солчурунуң, чадаг кижилерниң кудумчуда орукка чоруунуң чурумнарынының уткаларын тайылбырлаарындан аңгыда, ол чурумнарны сагыырын оолдар, уругларның болгаш күрүнениң автоинспекциязының ажылдакчыларының аразынга оюннар хевирлиг эрттирген. Кудумчуга серемчилелдиг болурунуң аргаларын, чолаачыларга көскү болуру-биле кандыг өңнүг хептер кедип алырын, хепке кандыг демдектер даарап алырындан бээр полицейжилер тайылбырлап бергеннер.
Автоинспекцияның ажылдакчыларының тускай дериг-херекселдиг машиназын эң ылаңгыя оолдар дыка сонуурганнар. Оларның чамдыызы машинаның иштинге олуруп, ёзулуг-ла полицейжилер ышкаш апарганнар. Машинаның иштинде кандыг тускай дериг-херекселдер барын полицейжилер көргүзүп, оларның-биле канчаар ажылдаарын херек кырында көргүзерге, оолдар, уруглар дыка сонуургааннар. Оолдарның чамдыызы КАИ ажылдакчызы болур күзелин-даа илереткеннер.
Барыын-Хемчик кожуунда Ак-Довурак хоорайда бичии уругларның «Беш билзек» хүндүскү дыштанылга төптүң ажылдакчылары Ак-Довурак хоорайга экскурсия хевирлиг чадаг-тергелерлиг аян-чорук оюнну эрттиргеннер. Олар № 1 школадан «Сеңээ ынак мен, Ак-Довурак» демдек болгаш хүрээ таварты стадионга чедир аян-чорукту кылганнар. Аян-чоруктуң организакчылары уругларга оларның маршрутка көрген бажыңнарының, албан-организация черлериниң болгаш өске-даа чүүлдерниң төөгүзү чугаалап бергеннер. Кыска аян-чорук үезинде чурттап турары хоорайының дугайында чаа чүүлдерни уруглар билип алганнар. Ак-Довурак хоорайның иштинге кыска аян-чоруктарның өске-даа маршурттарын оларның организакчылары тургузуп, аян-чоруктарны эрттирер планныг. Ындыг аян-чоруктар хоорайның төөгүзүнүң болгаш ону туткан, аңаа ажылдап чораан кижилерниң дугайында ажыктыг чүүлдерни билип алырынга уругларга дуза боор.
Национал школаны хөгжүдер институттуң ажылдакчызы, «Билиг» российжи ниитилелдиң лектору Чойгана Моңгуш баштаан эртем десантызы бичии уругларның «Белбей» лагерьге чораан. «Төрээн чурттуң төөгүзүн билирлер» деп квест-оюнну эртирген. Оюн үезинде Россияның болгаш Тываның төөгүзүнүң, географиязының болгаш болгаш культуразының дугайында хөй чүүлдерни билип алганнар.
Улуг кижилерниң бичии уругларның дыштанылгазын организастаарынга киржилгези көскү түңнелдиг дээрзин дыштанылга лагерьлеринге эрттирген янзы-бүрү хемчеглер бадыткаан.
Ш. ЛОПСАН.
Чуруктарны интернеттен хоолгалаан.
