Россияның Президентизи Владимир Путин 2022 чылда чылдың-на июнь айның үш дугаар улуг-хүнүнде улусчу ус-тывыш хүнүн демдеглээр дугайында чарлыын үндүрген. Ук хүннү Россия бо чылын июнь 18-те янзы-бүрү хемчеглер-биле демдеглээр, а Тывага бо хүнде Республика чергелиг «Ус-шевер Тыва» фестивалы болуп эртер. Ук хемчегни бир дугаар Республиканың улусчу чогаадылга болгаш дыштанылга төвү Тываның Культура яамызының деткимчези-биле эрттирер.
Бир дугаар эртип турар шеверлер фестивалынга ниитизи-биле 70 хире кижи киржип, боттарының кылган ажылдарын чонга бараалгадыр. Фестиваль аңгы-аңгы хемчеглерден тургустунган. Чижээ, июнь 18-те Тываның Национал парыгының төп шөлүнге чонну бир дугаар тускайлаттынган майгынчыгаштарга мастер-класстар эрттирип турар шеверлер уткуп алыр. Аңаа 12.00 шактан тура чеп өөрүүрү, чүң ээрери, содак-шудак сырыыры, эдектиг тон даараары, кеш эттээри, ча кылыры, дойдан кылыглар кылыры дээш чээрби ажыг мастер-класстарны көрүп болур.
Улуг ак майгыннар адаанга турисчи суй белектерниң мөөрей-делгелгези болур. Аңаа дөртен хире шеверлер ийи чүс ажыг ажылдарын делгээр. Эң-не шынарлыг, тускай болгаш сайзырадырынга таарышкан ажылдарның авторларын илередир. База ол-ла мөөрей-биле деңге «Угулзалыг уран дой» деп делгелге ажыттынар. Дойдан кылган ажылдар аразындан эң тергииннерин илередир ажылды тускай жюри кежигүннери чорудар.
Фестивальдың бир онзагай чүүлү – «Тергиин ус-шевер» деп тускай атты тыпсыр езулал. Ук хемчег болза, июнь эгезинде болуп эрткен шеверлер аразынга шаңнал тыпсырынга мөөрейниң түңнел чадазы. Бедик атче кордакчылар боттарының ажылдарын жюриге таныштырган, эң-не шыырак ажылдарны фестивальга тускай делгелге кылып, чонга бараалгадыр.
Хүн дургузунда оон аңгыда, Тываның Көдээ ажыл-агый яамызының, Республиканың туризм агентилелиниң, сайгарлыкчылар деткиир Фондунуң болгаш өске-даа яамы, ведомстволарның информастыг майгынчыгаштары ажылдап, шеверлерге болгаш чонга чырыдыышкын ажылын чорудар.
Фестиваль июнь 18-те байырлыг ажыдыышкын-биле Национал парктың сценазынга дал дүъш турда эгелээр. Аңаа күрүне болгаш ведомство шаңналдарын шеверлерге тыпсып, Тываның «Улусчу шевер» деп атты эдилеп чоруур ураннарының база ук фестивальдың киржикчилериниң киржилгези-биле концерт программазы болуп эртер. Хүнзедир чонга мастер-класстар эрттирип, делгелгелерге бараан болган шеверлерни кежээликтей байырлыг байдалга шаңнаар.
Фестивальдың кол сорулгазы – улусчу ус-тывышты сайзырадып, шеверлерни деткип, оларның ажылдарын чонга бараалгадып, суй белек продукциязының нептерээринге идиг бээри база уттундуруп бар чыдар технологияларны катап диргизип, кадагалап арттырары. Хемчегниң түңнели-биле Тываның шеверлериниң чизезинге чаа аттар немежир, суй белек сайзырадыр угланыышкынның чаа чадаже үнер барымдаалары тургустунар, фестивальдың чылдың-на болуп, регионнардан төлээлер киржип, келир үеде харын-даа чурт азы делегей чергелиг эртер магадылалы быжыгар.
/ Виктория АЙМАА,
Республиканың улусчу чогаадылга төвүнүң парлалга килдизиниң даргазы.
"Шын" №43 2023 чылдың июнь 14
