Февраль 8-те Россияның эртем хүнүн демдеглеп эрттирген. Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг бодунуң блогунда, Тываның эртем ажылдакчыларынга, аспирантыларга, башкыларга болгаш эртемниң хоочуннарынга байыр чедириишкинин парлаан. Тыва эртемденнерге быжыг кадыкшылды, чогаадыкчы күштү, чаа эртем чедиишкиннерин күзээн.
Сөөлгү чылдардан 2024 чыл Тываның эртем ниитилелинге эң-не үре-түңнелдиг чыл болганын регионнуң удуртукчузу демдеглээн. Эртемденнер одуруунда хары угда 11 кижи немешкен: бир доктор болгаш он эртем кандидады. Оларның 70 хуузу 40 хар четпээн ажылдакчылар.
«Аныяк эртемденнер тыва дылды интернет-делегейже киирип, чогаадыкчы төлевилелдерни тургузуп, чогаадыкчы индустрияны хөгжүдеринге чедиишкиннерни көргүзүп турар» – деп, Владислав Ховалыг демдеглээн. Бөгүн Тывада металлдарны ажыглап тургаш, келир үениң чаа технологияларын тургузарынга идигни бээр улуг төлевилелдерни боттандырарынга херек эртем кадрлары биске херек деп, ол демдеглээн.
«Технологиялар дүрген сайзырап турар амгы үениң байдалдарында эртем мурнуку черни база бистиң амыдыралывыстың бүгү адырларында чугула черни ээлеп турар. Президент Владимир Владимирович Путин бүгү-ле кол сорулгаларны бистиң мурнувуста салган. Россияда Эртемниң он чылы эртип турар, а чурттуң технологтуг бот-тускайлаңы – стратегтиг национал сорулга кылдыр тодараттынган» — деп, Владислав Ховалыг демдеглээн.
Бо чылын республиканың эрге-чагыргазы эртем шинчилелдериниң үре-түңнелдерин бедидер дээш, аныяк эртемденнерге грант деткимчезиниң негелделерин чаартыр шиитпирни хүлээп алганын дыңнаткан. Грантыларны физика-техниктиг, бойдус эртемнериниң, гуманитарлыг, эмчи болгаш көдээ ажыл-агый талазы-биле беш кол адырга бээр. Угланыышкын аайы-биле тиилекчилер боттарының төлевилелдерин боттандырары-биле 200 муң рубльди алыр.
Эртем хүнүнге тураскаадып, Улусчу чогаадылга бажыңынга эрткен байырлыг ужуражылгага республиканың тергиин эртемденнеринге күрүне болгаш ведомство шаңналдарын тывыскан. Тываның Баштыңының өмүнээзинден шаңналдарны Чазак Даргазының оралакчызы Орлан Сарыглар тывыскан.
Эртем адырында бедик профессионал чедиишкиннери болгаш кызымак ажылы дээш Тываның Баштыңының Өөрүп четтириишкин бижиин Россияның Эртемнер академиязының Сибирь салбырының Тываның бойдус курлавырларын комплекстиг хөгжүдер институдунуң эртем ажылдакчылары Юрий Бутанаев биле Анатолий Чүлдүмге илереткен.
Тываның Баштыңының Хүндүлел бижиин Тываның күрүне университединиң агрономия кафедразының доцентизи, көдээ ажыл-агый эртемнериниң кандидады Надежда Ховалыгга база Тываның гуманитарлыг болгаш социал-экономиктиг тускай шинчилелдер институдунуң кол эртем ажылдакчызы – дыл эртеминиң секторунуң удуртукчузу, филология эртемнериниң доктору Байлак Ооржакка тывыскан.
Тываның күрүне университединиң орус дыл болгаш литература кафедразының доцентизи, филология эртемнериниң кандидады Евгений Монгуш база Тыва Республиканың Чазааның чанында Тываның гуманитарлыг болгаш тускай социал-экономиктиг шинчилелдер институдунуң словарь секторунуң башкарыкчы эртем ажылдакчызы Полина Серен «Тыва Республиканың алдарлыг эртем ажылдакчызы» хүндүлүг атка төлептиг болганнар.
Тываның күрүне университединиң күш-культура болгаш спортчу эртемнер кафедразының доцентизи, педагогика эртемнериниң кандидады Өргелээр Ондар «Тыва Республиканың өөредилгезиниң алдарлыг ажылдакчызы» атты алган.
Тываның күрүне университединиң орус дыл болгаш литература кафедразының доцентизи, филология эртемнериниң кандидады Алефтина Тарыма база Тыва Республиканың Чазааның чанында Тываның гуманитарлыг болгаш социал-экономиктиг тускай шинчилелдер институдунуң шажын-чүдүлге секторунуң эргелекчизи философия эртемнериниң кандидады Ульяна Бичелдей оларга “Шылгараңгай күш-ажылы дээш” Тыва Республиканың медалын тывыскан.
2025 чыл – республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезинге улуг үлүг-хуузун киирип чоруур мурнакчы эртем албан черлеринге юбилейлиг чыл болурун сагындыраалыңар. Тыва Республиканың Чазааның чанында Тываның гуманитарлыг болгаш социал-экономиктиг тускай шинчилелдер институду үндезилеттингенинден бээр 80 чылын, РЭА СС Тываның бойдус курлавырларын комплекстиг хөгжүдер институду база Тываның күрүне университеди 30 чыл болганын демдеглеп эрттирер.
ТР-ниң Чазааның парлалга албаны.
“Шын” №5 2025 чылдың февраль 13
