Тыва улустуң национал байырлалы Наадым таварыштыр малчыннар аразынга “Ыраажы малчын” деп мөөрейни Тыва Республиканың Культура болгаш Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамылары ийи дугаар чыл эрттирип турар. Малчын чонувустуң чымыштыг ажыл-ижин үнелеп, алгап-мактавышаан, ыры уран чүүлүнге чоннуң сонуургалын оттуруп, улам сайзырадып, талантылыг малчыннарны илереткеш, деткиир сорулгалыг мөөрейни эрттирип турар. Бо мөөрейде 18 хардан өрү назылыг мал ажыл-агыйын элээн каш чыл кылып чоруур күзелдиглер киржип турар.
Республика чергелиг "Ыраажы малчын" мөөрейиниң суму чергелиг чадалары бо хүннерде адакталып турар. А чамдык кожууннарда, ылаңгыя Каа-Хем, Эрзин база Ак-Довурак хоорайда кожуун чергелиг чадалары доозулган. Мөөрейниң түңнел чадазынга кырында кирген кожууннарда хөй чылдар дургузунда угун салгап малчыннап чоруур чурттакчы чоннуң аразындан дараазында ыраажыларывыс киржир эргени чаалап алганнар.
Эрзин кожуунда “Инек – чемгерикчи малым” губернатор төлевилелиниң 2016 чылда киржикчизи, 6 баш мыйыстыг улуг бода малды тудуп чоруур 39 харлыг Алдынай Самбуу тыва улустуң “Сайыр-Аксы” деп ырызын күүсеткеш, Ак-Довурак хоорайның Чайлаг-Хавак деп черде 200 баш шээр малды, 11 баш мыйыстыг улуг бода малды, 3 аътты тудуп чоруур хууда дузалал ажыл-агыйлыг 30 харлыг аныяк малчын Чинчи Хомушку, Бүрен-Хем суурда Кызыл-Эзим деп черде 300 баш шээр малды, 50 баш мыйыстыг улуг бода малды, 50 баш чылгы малды тудуп чоруур 20 харлыг аныяк малчын Байыр-Белек Кол республика чергелиг чадага киржири-биле шилилгени эртип келгеннер.
Бо хүннерде тус черлерниң кожууннарның культура одаглары тиилекчилериниң идик-хевин четчелеп, ырлап күүседир ырызын эдип-чазап, мөөрейниң негелделеринге, дүрүмнеринге чогуур ужурлуг ажылдарны кылып чорудуп турарлар.
Оон аңгыда республиканың культура ажылдакчылары мөөрейниң киржикчилерин деткип, оларның-биле деңге ыры-шоорунуң күүселдезин интернет четкилерде салып турарлары база бар. Оларның бирээзи – Кызыл хоорайның "Енисей" аттыг культура одааның ажылдакчызы Айдыс Араптан кирип турар.
Тыва чоннуң шаандан тура-ла кылып келген ажылы мал ажыл-агыйы болгай. Малчыннарның ат-алдарын бедидип турары өөрүнчүг. Өзүп олурар салгалдарывыс малчын кижиниң мергежилиниң кедилиин билип, салгалдан салгалче мал ажыл-агыйын ара соксатпайн, уламчылап чорза эки боор. Ынчангаш бо мөөрейни эрттирип турары кончуг эки деп санаар-дыр мен. Республика чергелиг чадазы август 5-те болуп эртер.
Чыжыргана СААЯ.
#Мөөрей #Ыраажымалчын_2021 #Культураяамызы #Тыва #Тува #Тувамедиагрупп #Тывадыл #Тывамедээ #Tuva #Shyntuva