Ыт кежи чагы

Мээң ада-ием, өгбелеримниң эштип, кедип чораан хеви – ыт кежи чагы дугайында сактыышкынымны бижип көрейн. Ыт кежин хеп, эдилел аймаа кылдыр тывалар база ажыглап чораан дээрзин улуг назылыг кижилер сактып кээри чугаажок. Тос чүзүн мал аразынче ыт база кирип турар болгай, өске хой-өшкү, инек-чылгы, теве-сарлык кежин ажыглап турар болганда, ыт кежин база ажыглаар арга бар болбайн аан. Оон унты идиктер, бөрт, моюндурук даарап кедип чораан улус база бар дээрзи чугаажок. Ыт кежинден даараан чымчак идиктерлиг, бөрттерлиг кижилерден ыт коргар деп, кырганнар чугаалажыр...

Бичии тургаш Шамбалыг суурдан ырак эвес Дүңгүр эзими деп арга ишти черге ада-ием-биле чурттап турган мен. Мени, мээң эштеримни ада-иевис кышкы дыштанылга үезинде шанактыг алырда, ыт кежи чагы-биле шуглап алгаш, ап алыр турганын эки сактыр мен. Дыка чылыг, чымчак чүве.

Бо үеде кеш аймаан янзы-бүрү порошок, химикаттыг чүүлдер-биле чымчадып, эттеп турар болгай. Ыт кежин база ынчаар белеткээр арга бар дээрзи билдингир. Хоорайда ыттар кайы көвей, улуг-биче кижилерже халдап, ызырып, коргудуп турар. Оларны узуткап, кежин алыр ажылды чорудар арга бар чүве ирги бе? Чыггаш, мал-маган ышкаш кылдыр азырааш, кежин алза? Мону номчаан кижилер чүү деп бодаар силер?

Ыт – кижиниң өңнүү, мал-маганның кадарчызы. Ынчалза-даа черликсирей берген ыт араатан апаар. Ону база бодаар болза эки.

/ Мамаакай ОЮН (ДАРГАТ), “Шынның” хоочун бижикчизи.
Кызыл хоорай.

РЕДАКЦИЯДАН:
РФ-тиң хоойлужудулгазы езугаар, 2022 чылдың июнь 22-де Күрүне Думазынга бадылаан «Дириг амытаннарга харыысалгалыг болуру база РФ-тиң чамдык хоойлу-дүрүмнеринге ѳскерилге киирериниң дугайында» деп Федералдыг Хоойлуда тускайлап айытканы-биле, дириг амытаннарны, ооң иштинде ээзи чок черлик ыттарны тудар, чазаар, тарыыр, катап салып чорудар азы тускай азырал черлеринге хайгаараары кѳрдүнген, а узуткаары, боолаары хоруглуг.

"Шын" 2023 чылдың апрель 5 №24

#Шынсолун #Тыва #ТШынныңПочтазы