Амгы үениң күш-ажыл рыногунда бир берге социал айтырыг — ажыл чок чорук. «Ажыл-иш кижини каастаар. Кандыг-даа ажыл хүндүткелдиг» дээн чижектиг лозуңнарның күжү читкен деп болур. Чүге дизе ажылчын мергежилдерже кижилер, ылаңгыя аныяктар шоолуг-ла чүткүл чок апарган. Ынчангаш республикага ажылчын олуттар ярмаркаларын чыл санында эрттирери чаңчыл апар чыдар.
Ажыл чок-ла дээр бис, ындыг эвес деп чүүлдү апрель 18-те Кызылдың Аныяктар өргээзинге ТР-ниң Күш-ажыл болгаш социал политика яамызының организастааны ажылчын олуттар ярмарказынга баргаш, көрдүм. Өргээниң ийи каъдын долдур ажыл берикчилериниң шөлдери, өөредилге албан черлериниң делгелгелери ээлээн. А хостуг ажыл дилээн кижилер хөйүнге сыңышпайн турар. Чарлаан ажылчын олуттар эңдере, чүгле шилип билир сен.
Кандыг ажылчыннар, специалистер хереглеп турарын көрээлиңер.
Чижээ, Тыва Республика талазы-биле Иштики херектер яамызынга патруль-пост албанының полиция ажылдакчылары, чолаачылар, участок шагдаалары дээш 10 аңгы ажылчын олуттар бар. Ооң иштинде Эрзинниң, Улуг-Хемниң полиция пунктузунга назы четпээннер херектериниң талазы-биле участок шагдаалары, Барыын-Хемчикке орук-патруль инспектору дээш оон-даа өске.
Эң-не хөй шөлдү эмнелге албан черлери ээлээн. Чижээ, ТР-ниң Перинаталдыг төвүнге акушер-гинеколог, анестезиолог-реаниматолог, эмчи сестралары дээш 6 аңгы ажылчын олуттар бар. Эмнелгелерге херек специалистерниң акша-шалыңын чарлалдарда айтып каан, чижээ, республиканың 1 дугаар эмнелгезинге доктаамал уролог эмчиниң шалыңы 63 296 рубль. Ол даңзыда он-он тускай эртемниг эмчилер херек: УЗИ эмчизи, гастроэнтеролог, нефролог, фельдшер-лаборантылар дээш төнчү чок.
Тывада эң-не кол көдээ ажыл-агый адырын көрээлиңер. Тыва Республиканың ветеринария албанын ооң башкарыкчы юрист-консультантызы Анай-Хаак Күжүгет төлээлеп келген. Ук албанга көдээ ажыл-агый специалистери херек, ол дээрге республикада чедишпейн турар мал эмчилери, фельдшерлер дээш өске-даа. Сөөлгү чылдарда мал бажының саны өзүп турары-биле ук албан чери анализти кылып, чылдың динамиказын санап үндүрүп турар. Федералдыг стандарттар-биле мал бажынга дүүштүр мал эмчилериниң санын үндүрген, ынчангаш бо чылын штатты 148 чедир өстүрген дээрзин Анай-Хаак Викторовна дыңнатты.
«Улан-Удэниң, Хакасияның өөредилге албан черлери-биле специалистер белеткээр керээлерни база чарып алган бис. Чамдык кожууннар боттары специалистерни тып ап турар. Чижээ, Эрзин, Таңды, Мөңгүн-Тайга, Улуг-Хем, Кызыл, Каа-Хем кожууннар специалистерин четчелеп алган. Тес-Хем, Чөөн-Хемчик, Сүт-Хөл кожууннарга көдээ ажыл-агый специалистери ам-даа чедишпес. Көдээ черлерже ажылдаар күзелдиг специалистерге чурттаар оран-саваны хандырар дугайында ажылдар чоруп турар. Бөгүн бир шак дургузунда 20 ажыг кижи резюмелерин арттырды» — деп, Анай-Хаак Күжүгет чугаалады.
«Ажылче чалап тур бис» дээн чарлалдар аразында «РУМ МАРКЕТ» деп каан чарлалды улус сонуургап тур. Ол дээрге Минусинск, Абакан, Кызыл хоорайларда тудуг материалдары садар садыг четкилери болду. Кызылда «РУМ МАРКЕТ» садыгларының директору Алексей Кузьмин биле офис менеджери Айдың Салчак ярмаркада киржип келген. Ол садыгларга чүдүрүкчүлер, чолаачылар, администраторлар, кассирлер, консультант-садыгжылар, менеджерлер херек.
Айдың Салчак ында 2018 чылдан тура ажылдап турар. «Кандыг-даа дуржулга чок улусту хүлээп алгаш, халас өөредип турар бис. Чүгле кол негелдези – өре-шире чок, корум-чурумнуг кижилер херек. Акша-шалыңы 45 муң рубльдан өрү, чоорту өзүлде база турар» — деп, ол чугаалады.
Ажылчыннар чүге ызырынмайн турарыл дээн айтырыымга, «Аныяктар турум ажылдаксавас, өөренип алгаш, кезек ажылдааш чоруй баар боор-дур» — деп харыылады.
ТР-ниң Күш-ажыл болгаш социал политика яамызының дыңнадыы-биле алырга, Бүгү-российжи ажылчын олуттар ярмарказынга чүгле найысылалдан эвес, бүгү республикадан 7829 кижи киришкен. Хемчегге 303 аңгы-аңгы компаниялар болгаш албан черлери, ниитизи-биле 1700 ажылчын олуттарны чарлаан, ооң иштинде Красноярск база Пермь крайлардан, Кемерово областан ажыл берикчилери база бар. Ярмарканың түңнелинде 563 хамааты дорт харылзажып тургаш, ажыл берикчилеринден саналдарны алган. Эрткен 2024 чылда ярмарканың регионалдыг чадазынга республиканың 800 ажыг чурттакчызы ажылга тургустунар аргалыг болган.
Бүгү-российжи ярмарканың регионалдыг чадазынга школачылардан эгелээш ажылын солуур күзелдиг хамаатыларга чедир келген. Өргээниң даштында девискээринге социал керээ алыкчыларының делгелге-ярмарказы база керээ езугаар шериг албанынче шилилге пунктузу база ажылдаан.
Ол ышкаш ТШО киржикчилеринге база оларның чоок кижилеринге деткимче көргүзер талазы-биле аңгы шөлчүгешти база организастаан. Аңаа ТР-ниң Күш-ажыл болгаш социал политика яамызының специалистери, «Ада-чурт камгалакчызы» күрүне фондузунуң база ТывКУ-нуң специалистери консультацияларны эрттирген. Ажыл дилеп келген 348ТШО киржикчилери база оларның өг-бүлелери киришкен. Оларның аразындан 42кижи ажылче чалалгаларны алган, 26-зын профессионал өөредилге эрттирер кылдыр учетка тургузуп алган, 58-и социал керээ чарар талазы-биле консультацияны алган.
Ийи чыл эрттирген мындыг ярмаркалар ажыктыын көргүзүп турар. Чижээ, кайыын ажыл тып, каяа өөренип алырыл, күрүне кандыг деткимчелер көргүзүп турарыл дээн чижектиг чүүлдерни шуптузун чаңгыс черден билип алыр аргалыг. Эң кол сорулгазы— эң-не хереглелдиг болгаш кедилиг мергежилдерни нептередири, хамаатыларны ажылга тургузары, аныяктарга мергежилин шилип алыры.
Бүгү-российжи ярмарканың ийиги федералдыг чадазы июнь 27-де болур. Ынчан оон-даа хөй ажылдарже чалалгалар болгаш солун шөлчүгештер ажыл дилээннерни манап турар.
Алдынай СОЯН.
ТР-ниң Күш-ажыл болгаш социал политика яамызының болгаш авторнуң тырттырган чуруктары.
«Шын» №15 2025 чылдың апрель 24
