«Чурттаар оран-сава болгаш хоорай хүрээлеңи» национал төлевилелдиң иштинде «Таарымчалыг хоорай хүрээлеңин тургузары» деп күрүне программазы 2018 чылдан тура бүгү чурттуң болгаш Тываның чурттакчылыг черлерин чаагайжыдарынга дузалап турар.
Тываның чурттакчылары чыл санында чурттап турар черлеринге чаагайжыдар объектилерни боттары шилип ап турар. Эрткен 2023 чылда республиканың чурттакчылары 2024 чылда 19 муниципалитет кожуунунга тударын планнап турар 30 объектини шилээн.
17.gorodsreda.ru сайттың медээлери ёзугаар алырга, Тываның найысылалы Кызылга бо чылын үш объектини чаагайжыдары көрдүнген. Ол дээрге найысылалдың Южный микрорайонунга «ТШО-нуң маадырлыг киржикчилеринге парк» (мемориалдыг комплекс) хөй-ниити девискээрин, оң талакы эрикче кежер көвүрүгден эгелээш, дача ниитилелинге чедир чадаг-терге оруун, Каа-Хем кудумчузундан Интернациональная кудумчузунга чедир Дружба кудумчузунга аллеяны тудар.
Ак-Довурак хоорайга «Алдар аллеязын» тургузарын бо чылын планнап турар. Бай-Тайга кожууннуң Кызыл-Дагга хөккей коробказын кылыры көрдүнген. Барыын-Хемчикке хөй-ниитиниң үш девискээрин чаагайжыдар: Барлык суурга дыштанылга девискээри, Шекпээрниң Ленин кудумчузунга «Чаңгыс эп» шөлү, Аксы-Барлыкка хөй-ниити девискээри.
Чөөн-Хемчиктиң чурттакчы чону база үш объектини шилип алган: Ийме суурга спортчу шөл, Шемиге спортчу шөлдүг дыштанылга зоназы, Чадаана хоорайның Ленин кудумчузунда Культура бажыңынга хөй-ниити зоназы.
Каа-Хем кожуунга бадылаашкынның түңнели-биле бо чылын ийи объектини шилип алган — Кундустуг суурга тураскаал шөлү, Сарыг-Сепке «Мандала» сесерлии.
Кызыл кожуун база үш объект тударын планнап алган: Сукпакка «Чаңгыс эп» сесерлии, Кара-Хаакка Аныяктар сесерлии, хоорайжаан Каа-Хемге «Алдар аллеязы».
Мөңгүн-тайгажылар бо чылын Мугур-Аксынга Кошкар-оол аттыг стадион тудуун шилип алган. Хандагайты суурнуң төп шөлүнүң чаагайжыдылгазын Өвүр кожууннуң чурттакчы чону шилээн.
Бии-Хем кожууннуң Өөк биле Аржаан суурларынга «Ада-чурттуң Улуг дайыны» деп шөлдерни тургузарын планнап турар.
Ол ышкаш Сүт-Хөлдүң Кара-Чыраа сумузунуң стадионун чаагайжыдар. Таңдының Дүрген суурга хөй-ниити девискээрин чаагайжыдары көрдүнген. Тес-Хемниң Берт-Даг сумузунга хөй-ниити девискээрин кылыр.
Тожуга ийи объектини чаагайжыдар: Ий сумуга «Ом мани» парк, Адыр-Кежигниң Аңчы кудумчузун чаагайжыдар.
Шагаан-Арыгның культура төвүнүң чанында шөлдү чаагайжыдар кылдыр улуг-хемчилер шилип алган. Чаа-Хөл кожууннуң Чаа-Хөл суурга дыштанылга сесерлиин брусчатка-биле шывар. Чеди-Хөлдүң чурттакчылары Сайлыг суурга стадион чаартылгазы дээш бадылаан. Эрзин суурнуң парыгын чаагайжыдар дээш эрзинчилер бадылаан.
Тываның тудуг сайыдының оралакчызы Орлан Машпалдырның чугаазы-биле алырга, шупту бо объектилерниң төлевилел-смета документилерин ажылдап кылган, чылыырга-ла, тудугларны хүлээнип алган тудуг организациялары хөй-ниити девискээрлерин тудуп кириптер.
«Таарымчалыг хоорай хүрээлеңин тургузары» федералдыг төлевилелдиң кол сорулгазы – хоорай хүрээлеңиниң шынарын бедидери, чурттакчы чонга хоорай, суурларны таарымчалыг кылдыр кылыры, чурттаарынга таарымча чок хүрээлеңниг хоорайлар санын ийи катап эвээжедири, чаагайжыдылга ажылынче хамаатыларны киириштирери.
Чурттакчы чоннуң амыдыраарынга амгы үениң хүрээлеңин тургузар херек деп, чурттуң Президентизи Владимир Путин демдеглээн: «Хоорайларывыс болгаш суурларывысты чаартып, амыдыраарынга амгы үениң хүрээлеңин тургузар ужурлуг бис. Ооң кадында олар боттарының хевирин болгаш төөгүлүг салгалын кадагалап арттырары чугула. Хоорай хүрээлеңин чаартырда, тудугга чаа технологияларны болгаш материалдарны, амгы үениң архитектурлуг хевирлерин, а социал объектилерниң, хөй-ниити транспортунуң, коммунал ажыл-агыйның ажылынга чурагайлыг технологияларны ажыглаар ужурлуг» — деп, Владимир Путин бир илеткел үезинде чугаалаан.
А. СОЯН белеткээн.
Чурукту интернеттен алган.
“Шын” №14 2024 чылдың февраль 24
