Отчёттуң төлевилелин Чазак хуралынга чугаалажып көрген. Ооң кол-кол темаларының дугайында илеткелди Чазактың бирги оралакчы даргазы Владимир Донских кылып, чыл дургузунда республиканың кол-кол көргүзүглеринге, чедиишкиннеринге доктааган. Тывага 2023 чылды Чоннуң сырый каттыжылгазының чылы кылдыр чарлаан. Хоойлуга дүүштүр ук документини Тыва Республиканың Дээди Хуралынга (парламентизинге) сайгарып көөр, кожууннарже үнүүшкүннерниң үезинде чонга таныштырар.
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Отчётту чонга таныштырылгазының хуусаазын чоокку үеде тодарадыр дугайында:
“Чуртташтарывыска эки талаже чүү өскерилгенил база чүнү ам-даа кылза чогуурул дээрзин дыңнадыр бис. Чоокку үеде кожууннарже үнүүшкүннерниң хуусаазын тодарадып, база ол ышкаш Отчётту Тыва Республиканың Дээди Хуралынга (парламентизинге) сайгарып көөр хуусаазын ылавылап тур бис” – деп, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг бижээн.
Отчет 4 кезектен тургустунган, оларда кижи хөреңгизиниң сайзыралының, регионнуң кол-кол макроэкономиктиг көргүзүглериниң үнелээшкининиң айтырыгларын көргүскен. Дөрткү кезекте Тываның Чазааның ажыл-чорудулгазының мурнады көөр сорулгаларын болгаш 2024 чылда республика яамыларының болгаш албан черлериниң база тус черниң чагырга черлериниң кол сорулгаларын тодараткан.
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның эгелээшкини-биле 2023 чылды Чоннуң чаңгыс деминиң чылы кылдыр чарлаан. Республикага, ооң чонунга ниити сорулга болза, отчёттуг чылда тускай шериг операциязының киржикчилеринге, оларның өг-бүлелеринге бүгү талалыг дуза болур.
ТШО-нуң киржикчилеринге, оларның өг-бүлелеринге дузаны төпчүдери-биле Чаңгыс аай республика штавын тургускан. Ниити шиитпир хүлээп алыр орган шериг албанныглардан, оларның дөргүл-төрелдеринден база чоок кижилеринден дилеглерни болгаш билдириишкиннерн хүлээп ап, а ол ышкаш шериглерге гуманитарлыг дузаламчыны чорудуп турар. Ниитизи-биле 524 дилегни хүлээп алган.
2022 болгаш 2023 чылдарда республика бюджединден ТШО-нуң киржикчилеринге, оларның өг-бүлелеринге чаңгыс удааның пособиези хевирлиг 332,8 сая рубльди төлеп берген. Ол дээрге, чижеглей алырга, өлүрткен болгаш өлген шериг албанныгларының, ооң иштинде хууда шериг компанияларының киржикчилериниң, өг-бүлелеринге орнукшудулга ёзулалын эрттиреринге дуза-дыр.
Оон аңгыда, республикадан 100–100 муң рубльди ат эдилээн кезектерниң 320 эки турачызы, а ол ышкаш долу эвес мөөңнээшкин-биле шериг албан-хүлээлгезинче келдирткен 700 ажыг республиканың чурттакчылары алган.
Мөөңнээшкин-биле шериг албан-хүлээлгезинче келдирткеннерниң 900 назы четпээн уругларынга 5 муң рубльди чаңгыс удааның дузаламчызы кылдыр төлээн.
ТШО киржикчилериниң чаагайжыттынган бажыңнарда чурттап турар өг-бүлелеринге 10–10 муң рубльди коммунал ачы-дузазының төлевиринге үндүрүп берген. 2 чылдың дургузунда ындыг дузаны 62 өг-бүле алган. Суугу-биле бажың-балгатты одаар кижилерге хөмүр-даш болгаш ыяш-биле дузалашкан.
Тускай шериг операциязының киржикчилериниң өг-бүлелеринден 751 чашты уруглар садтарынга тургускан, 648 школачыны, колледжилерде өөренип турар 35 назы четпээн студентини изиг аъш-чем-биле хандырган. Республиканың эмнелге черлери ТШО-нуң киржикчилерин болгаш оларның өг-бүлелериниң кежигүннерин ээлчег чокка хүлээп ап турар. 2022–2023 чылдарда 1 287 кижи дузаны алган, ТШО-нуң 260 киржикчизинге болгаш оларның өг-бүлелериниң кежигүннеринге агартылга база санатор-курорт эмнээшкинин көргүскен.
Өске арткан чиигелделиг хамаатылар-биле бир дөмей тускай шериг операциязының киржикчилеринге бажың-балгат тудуп алырынга чер участоктары көрдүнген. 2023 чылда ТШО-нуң 54 киржикчизи ук чиигелдени ажыглаан.
Чазактың Отчёдунуң талазы-биле кожууннарже баштайгы үнүүшкүннер апрель айның ортан үезинде көрдүнген. Чаңчылчаан чурум ёзугаар чон-биле ужуражылгаларның үезинде чазак кежигүннери бодунуң ажылын түңнеп, чоннуң шиитпирлээри чугула деп көргени санал-оналдарны болгаш эгелээшкиннерни чыыр.
Тываның Чазааның медээлеринден А. ХЕРТЕК белеткээн.
«Шын» №26 2024 чылдың апрель 6
