МАРТ 8 — БҮГҮ-ДЕЛЕГЕЙНИҢ ХЕРЭЭЖЕННЕР ХҮНҮ
Бүгү-делегейниң херээженнер хүнү – Март 8 байырлалы албан ёзугаар 1977 чылда бадылаттынган. Ынчалза-даа Россияга болгаш өске-даа чурттарга ону ХХ вектиң эгезинде демдеглеп эгелээн.
1910 чылда Копенгагенге болган делегей чергелиг конференцияга немец коммунист Клара Цеткин Бүгү делегейниң херээженнер хүнүн демдеглээрин сүмелээн. Ол хүн херээжен чон боттарының берге айтырыгларынче ниитилелдиң кичээнгейин хаара тудуп, митингилер, чыскаалдар эрттирер кылдыр баш удур көрүп турган. Бо байырлал эр, херээжен кижилерниң аразында дең харылзаа дээш демисел хүнү кылдыр көрдүнген-даа болза, анаа-ла херээжен кижиге чечектер белекке бээр чылдагаан апарган.
Чурт бүрүзүнде Март 8 байырлалын аңгы-аңгы хевирде байырлап эрттирип турар.
КЫДАТ
Кыдатта 35 хардан өрү кыс кижини “херээжен” деп адаар. Март 8 байырлалында аваларынга болгаш өг-бүлелиг херээжен кижилерге байыр чедирер. 35 харга чедир кыс кижини назы четкен уруг дээр. Олар март 7-де Чалыы чарашпайлар хүнүн демдеглээр. Бүгү делегейниң херээженнер хүнүн демдеглээр иероглифти “өг-бүлезиниң кадагалакчызы” азы “бажыңның херээжен ээзи” деп очулдурар. Ол хүн эр улус ынак херээженнеринге открыткалар, бичии белекчигештер болгаш савалыг чечектер садып бээр. Кыдаттарның хөй кезии байырлал хүнүнде кыс кижилерни бажың ажылынга дээртпес, байырлалдың аъш-чемин эр улус боттары кылыр. Тырткан креветка, хаван эъди, дузаан огурецтер азы виноградтан кылган “шынчы чоруктуң тыквазы” байырлалдың кол чеми болур.
Кыдатта март 8-ти бүгү-ле ажылдап турар херээженнерниң хүнү деп база санаар. Даргалары боттарының херээжен ажылдакчыларынга четтиргенин илередип, үнелээр. 2014 чылдан эгелеп, компанияларның хөй кезии тускай шаңналдарны тыпсыр апарган.
ИТАЛИЯ
Италияда Бүгү-делегейниң херээженнер хүнү календарьда демдеглеттинген-даа болза, албан ёзугаар байырлал деп санаттынмайн турар. Улуг хоорайларда идепкейжилер болгаш профэвилелдер чыглып келгеш, плакаттар туткулап алгаш, чыскаалып, шимээн-дааштыг митингилер эрттирер. Херээжен кижилерниң эртемге, политикага, чурттуң социал амыдыралынга чедиишкиннерин сагындырар хүн болур. Ынакшылдың болгаш хүндүткелдиң демдээ кылдыр херээжен кижилерге мимоза деп үнүштүң будуун белекке бээр. Ол чаңчыл 1946 чылдан эгелээн. Март 8-те дыштаныр кылдыр көрдүнмээнинден херээжен чон ажыл шагының соонда байырлаар.
КУБА
Март 8 мурнунда херээжен кубажылар политика, экономика, кадык камгалалының болгаш социал таланың берге айтырыгларын чугаалажып, Федерацияның Конгрезин эрттирер. 1959 чылда кубин революсчу Фидель Кастро революция үезинде херээжен улус эр улус-биле деңге эрес-дидими-биле бодун хайырлавайн дайылдажып чораан дээрзин дыңнаткан. Ооң соонда Кубаның херээжен чону херээжен кижиниң ролю-биле кызыгаарланмайн, хостуг болгаш хамаарылга чок кылдыр алдынып эгелээн. Ынчангаш Март 8 байырлалын онзагайы-биле байырлап, кудумчуларже үнгеш, бот-боттарынга байыр чедиржип, ырлап, танцылап, хоорайларның төп шөлдеринге кайгамчык чараш фестивальдарны эрттирерлер. Аңаа чогаалчылар, шүлүкчүлер, хөгжүмчүлер, чурукчулар дээш өске-даа салым-чаяанныг, алдарлыг херээженнер кээп киржир. Күзелдиг кижи бүрүзү ону барып көөр.
ФРАНЦИЯ БОЛГАШ ГЕРМАНИЯ
Франция болгаш Германияда Херээженнер хүнүн байырлавайн турар. Францияда ынак кадыннарынга февраль 14-те Ыдыктыг Валентин хүнүнде азы май айда Авалар хүнүнде байыр чедирерлер.
ЯПОНИЯ
Март 8-те японнар херээжен чонунга мимозадан боодал чечектер сунуп, сагыш салып, ынакшылын сөңнээрлер. Ынчалза-даа март 3-те Персиктерниң чечектелир хүнүн азы Ойнаар-кыстар байырлалын херээжен кижиниң кол байырлалы кылдыр санаарлар. Ол хүн шупту бичии болгаш элээди назылыг уругларга байыр чедирер.
Ойнаар-кыстар байырлалында саазындан хемелер кылгаш, сугже салып бадырар. Ынчан бүгү-ле багы адырлып, чуртталгазынга өөрүшкү келир дээрзинге японнар бүзүрээр. Шаажаңдан кылган ойнаар-кыс – байырлалдың база бир демдээ. Шайлап олургаш, улуг назылыглар аныяктарга ниитилелге канчаар алдынарын, эки чаңчылдарны чугаалап бээр.
Оон-даа өске чурттар Бүгү-делегейниң херээженнер хүнүн боттарыныы-биле тус-тузунда демдеглеп эрттирип турар.
Чыжыргана СААЯ белеткээн.
Чуруктарны интернет четкизинден алган
«ШЫН» №18 2024 чылдың март 9
