Тываның чону бо үеге чедир Украинада тускай шериг операциязында киржип турар дайынчыларга ачы-дуза чедирилгезин доктаамал чорудуп келген. Тонна-тонна аъш-чем, идик-хеп болгаш өске-даа дериг-херексел дээш чугула херек чүүлдерни республиканың бөдүүн чону, чазак-чагырга, хөй-ниити организациялары, коллективтер шупту демнежип чорудуп турган. Чүгле автомашиналарны безин өске регионнарга көөрде, хөйнү чорутканын билир бис. ТШО-да байдал экиживээн шаанда, ында барган шериг хүлээлгезин күүседип турар Тываның экер-эрес оолдары онча-менди чанып келбээн шаанда, ам-даа ачы-дуза чедирилгелери уламчылаар дээнин чон деткип турар.
Ам ачы-дуза чедирилгезиниң күскү акциязы эгелээн. Сентябрь, октябрь айларда база катап чылыг хеп, техниктиг болгаш эмчиниң дериг-херекселдери болгаш өске-даа чүүлдерниң чыылдазы чоруп турар.
Бо удаада дүне көөр херексел, рациялар, машина кылырынга ажыглаар херекселдер, арын-башты дуй кедиптер бөрттер (балаклавтар), дискек камгалаар кадыг шарыышкын, чылыг эрттирбес хептер дээш өске-даа чондан чыглып келген чүүлдерни Кызылдың 55 дугаарлыг даг-адыгжы ротазының дайынчызы, хайгыылчы Хүлер Куулар ап алгаш, ТШО-да эштеринге чедирип бээр дээш хүлээп алган:
-Мен бодум февраль 24-те ТШО-же өске өөрүм-биле кады киргеш, балыгланган мен. Ооң соонда Москва, Красноярск, Кызылга эмнээшкин эрткеш, кадыым экижий бээрге, катап чоруур деп белеткенип турарым бо. Чоннуң дузазы дыка улуг-дур дээрзин көрүп тур мен. Улуу-биле четтирдивис! Бүгү чыгган ачы-дуза чедирилгезин чаңгыс кижи ап шыдавас болганы-биле, эң-не чугула болгаш оолдарның чагып турган кол чүүлдерин алгаш, чоруур деп белеткенип тур мен. Дүне-хүндүс-даа болза, “Че-ве!” деп дужаал кээрге-ле, үнүптеринге белен мен – деп, дайынчы сергээ кончуг чугаалады.
Дайынчыга ол бүгү хамык чүүлдү хүлээдип берген, Ада-чурттуң дайынчылар өг-бүлелериниң комитедин удуртуп турар Айлана Дан-Сюрюн ТШО-да Тывадан барган оолдарга ам-даа дуза хереглеттинип турарын чугаалады:
-Бо дайынчы чедип келгеш, чоруур деп турарын чугаалаарга, хереглээн чүүлдерин уур шаа-биле чыггаш, хүлээдип берип турарывыс бо. Черле ачы-дуза чедирилгезин үзүктел чок чорудуп турар бис. Чоокта чаа август эгезинде база чедирген бис. Ам бо күскү чыылданы ноябрь эгезинде чедирер деп планнап турар бис. Ынчангаш чонувустан база катап ачы-дуза чедирилгезинге идепкейлиг киржирин дилээр-дир бис. Удавас соок кыш келир. Ынчангаш ында кадыг-бергеге торулбайн шериг хүлээлгезин күүседип турар чаңгыс чер чурттугларывыска чылыг идик-хеп, олурарынга эптиг, өл-шыкка өтпес резинден кылган бичии чадыглар, майгыннар, квадрокоптер, тепловизор, глушитель, генераторлар дээш өске-даа чүүлдер хереглеттинип турар. Чондан дузаны “Защитники Отечества” фондунуң регионалдыг салбырында – Кызыл хоорайның Кызыл партизан кудумчузунда 30 дугаарлыг бажыңда чыып турарын дыңнадыр-дыр бис. Айтырыглар тургустунуп келзе, 89232695067 дугаарлыг телефон таварыштыр харылзажып болур - деп, ол чугаалады.
К.Монгуш
Буян Ооржактың тырттырган чуруктары
