“Тиилелге сады” деп чоннар аразында акция-биле Тываның найысылалында 17 дугаар школа чанында Маадырлар парыгынга Тываның Дээди Хуралының болгаш Кызылдың Төлээлекчилер хуралының депутаттары 60 ортумак хадыларны олурткан.
Ук сактыышкын акциязын Ада-чурттуң дайынының Улуг Тиилелгезиниң 80 чылынга тураскаадып организастаан. 60 үнүштү удавас туттунар “Тиилелге сады” деп мемориалдыг комплекстиң чанынга олурткан. Ол хемчег төөгүлүг сактыышкынны болгаш экологияны кадагалап арттырар делегей чергелиг төлевилелдиң бир кезээ апарган деп, акцияның киржикчилери демдеглээн. Ынчангаш Тываның агаар-бойдузунга чаңчыга бээр, чаш эвес, ортумак хады үнүштерин шилээн. Чаш хадыларның узуну бир метр чартыктан ийи метр чедир.
Хады — күш-шыдалдың болгаш узун назынның демдээ. Ынчангаш ыяштар тарыыр акция тайбың дээр дээш дайын шөлүнге тулчуп чораан маадырларга мөгейиг-дир деп, депутаттар демдеглеп турар. Экология камгалалы биле патриотчу чорукту каттыштырган хемчеглер эрткен, амгы болгаш келир үениң аразында харылзааны быжыглаарының бир аргазы.
Ниитизи-биле “Сактыышкынның сады” акция-биле Тывага 1 сая 200 муң ажыг ыяштарны тарыыр. 2025 чылда бо акция беш дугаар эртип турары бо.
Май 16-да Кызылдың арга-арыг ажыл-агыйының девискээринге план езугаар ине бүрүлүг ыяштарның өзүмнерин олуртур акция болган. Ыяштарны Черби арга-арыг ажыл-агый участогунда Сарыг сыра деп черге олурткан. Акцияның чорудуу-биле 49 га шөлге 196 муң хады өзүмнерин тарыыры планнаттынган. Аныяк ыяштарны Красноярск крайда Ермаковский питомнигинден садып эккелген.
Кызылдың организациялары, Тыва Республиканың Арбитраж судунуң, «Чаңгыс демниг Россия» политиктиг партияның регионалдыг салбырының, «Ада-чурт камгалакчылары» күрүне фондузунуң регионалдыг салбырының, ТР-ниң прокуратуразының, ТР-ниң Саналга палатазының, ТР-ниң Дээди Хуралының коллективтери, «Россельхозбанк» биле «Сбербанкының» регионалдыг офизиниң ажылдакчылары ыяштар олуртур акцияга киржир.
ТР-ниң Арга-арыг ажыл-агый яамызының медээзи-биле алырга, Тываның муниципалдыг тургузугларынга акция үезинде 2580 аныяк ыяшты, арга-арыг фондузунуң девискээринге 1 сая 205 муң 48 өзүмнү тарыыр. Өвүр, Сүт-Хөл, Чөөн-Хемчик, Бии-Хем, Тес-Хем, Эрзин, Таңды, Улуг-Хем, Тожу, Каа-Хем, Барыын-Хемчик, Бай-Тайга, Кызыл база Чаа-Хөл кожууннарның девискээринде 32 черге ыяштарны тарыыр.
Бөгүнге чедир чадаң ыяш, хады, шиви, дыт дээш аңгы-аңгы 460 санныг өзүмнерни олуртурунга 306 кижи киришкен.
Чижээ, Сүт-Хөл кожууннуң Суг-Аксы суурга акцияны эрттирип каапкан. Ооң киржикчилери эрткен чылын «Кым-даа, чүү-даа уттундурбаан» деп тураскаалды долгандыр ине бүрүлүг 60 ыяшты олурткан болза, бо удаада ооң санын 80 чедирген. Акция келир салгалга төөгүлүг сактыышкынны кадагалап, ооң-биле харылзааны быжыглаарынга улуг ужур-дузалыг деп демдеглээн.
Күзелдиг кижи бүрүзү акцияга киржип болур. Ону кылыр дизе:
- сад-памяти.рф/ акцияның албан езузунуң сайтызынче кирер.
- Интерактивтиг картада киирген бодунуң регионун база таарымчалыг черин шилип алыр. Киржикчиге чугула информация келир ужурлуг электроннуг почтаны ажыдар.
Россияның Президентизи Владимир Путинниң «Экологтуг чаагай чорук» национал төлевилелди деткиир дээн даалгазы езугаар, Россияның Бойдус яамызы, Россияның Арга-арыг ажыл-агыйы, «Тиилелгениң волонтёрлары» база «Сактыышкын сады» коммерциялыг эвес автономнуг организацияның киржилгези-биле «Сактыышкын сады» делегей чергелиг акция чоруп турар. Ада-чурттуң Улуг дайынында мөчээн кижи бүрүзүнге сактыышкын кылдыр, регионнарның экологиязын экижидери-биле чыл санында-ла 27 сая ыяшты тарып олуртуру— акцияның кол сорулгазы.
О. АК-ООЛ.
Ада Тюлюштуң тырттырган чуруктары.
“Шын” №19 2025 чылдың май 22
