“Айыыл чок шынарлыг оруктар” дээрге Президент Владимир Путинниң эгелээшкини-биле федералдыг болгаш регионалдыг оруктарга айыыл чок эптиг байдалды тургузар сорулгалыг национал төлевилел. Ооң кол сорулгазы оруктарны амгы үениң негелделеринге дүүштүр эптиг болгаш бүзүрелдиг кылдыр кылыры.
2023 чылда Тыва Республиканың орук тудугларынче ниитизи-биле 2197,00 сая рубль көрдүнген турган. Ооң 771,13-ү федералдыг акшаландырыышкындан Росавтодор федералдыг орук агентилели-биле чарган 4 дугуржулга ёзугаар орук тудуунче кирген. Ол ышкаш республика бюджединден 1425,87 сая рубль көрдүнген.
“Айыыл чок шынарлыг оруктар” национал төлевилел ёзугаар ниитизи-биле узуну 67,57 км дурттуг 32 орукту кылган. Оларның 14-ү шупту 52,18 км кожууннар болгаш суурлар аразында, 18-и найысылал Кызыл хоорайның иштинде, ниити узуну 15,14 км дурттуг оруктар.
Оларның бирээзи Сүт-Хөл кожууннуң Алдан-Маадыр суурнуң оруу эгезинде асфальт чок чер орук турган. Ук төлевилелдиң ачызында ында 10,5 км орукту асфальтылаан. Тус черниң чурттакчы чонунга аай-дедир аргыжары эптиг апарган.
Кызыл хоорайның хөй шимчээшкинниг кудумчуларының бирээзи Колхознаяны база чаарткан. Ында “Свороток” доктаамындан тура Тываның күрүне университединге чедир 2 км орукту 4 дилиндек кылдыр калбарткан. Ооң мурнунда 2 дилиндек турда, машиналар сыңышпас, үргүлчү тырлыр турган. Түңнелинде, хууда автомобильдиг-даа, хөй-ниити транспортунда аргышкан чон орукка үезин чидирип, ажыл-хожулундан озалдаар ужурга таваржыр.
Аңаа чадаг кижи кежер орукту база немей кылган. Кежээки үеде чадаг-даа кижилерге, чолаачыларга-даа караңгы кудумчу таарымча чок байдалды тургузуп турган. Амгы үеде ында сайгылгааннарны салган. Оон аңгыда, орукту ийи аңгылаар дилиндекти база шөйген. Ол орукту “Восток” КХН доозар ужурлуг хуусаазындан эртежик кылып дооскан.
Бо оруктан хоорайның хөй-ниити транспорттарының хөй кезии социал ужур-дузалыг өөредилге албан черлерин таварып эртип турар. Ынчангаш оруктуң бо кезээ кончуг чугула деп санаттынар. Орукту 4 дилиндектиг кылдыр кылыптарга, хоорай иштинде аргышкан маршруттар чаңгыс черге тырылбайн, хостуг халдып турар апарган.
Чыжыргана СААЯ.
Чуруктар Ада ТЮЛЮШТУҢ болгаш интернеттен алган.
“Шын” №3 2024 чылдың январь 17
