РФ-тиң Президентизиниң Сибирь федералдыг округта бүрүн эргелиг төлээзи Красноярск крайда ажылчын аян-чорукту кылып турар. Норильск хоорайга бүрүн эргелиг төлээ хоорайның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң комплекстиг планының күүселдези-биле таныжып, элээн каш үлетпүр болгаш социал объектилерни көрген.
Комплекстиг планның ажыл-чорудулгазының күүселдези 2021 чылда эгелээн, аңаа акшаландырыышкынның хемчээли 20 ажыг млрд рубль болган. Ол үениң дургузунда «Чурттаар оран-сава фондузун эде чаартыры» программаның күүселдези-биле эргижирээн 20 оран-саваны чаартып, хөй аал чурттаар 5 бажыңны кылгаш дужаап, бо чылын база үш оран-саваның, ол ышкаш ээлчегде 1000 кижи кирип болур поликлиниканың тудуун эгелээн. Бүрүн эргелиг төлээ ажыглалче дужааттынган бажыңнарны барып көрген. Бажың бүрүзүнде янзы-бүрү хемчээлдиг 46 квартира бар, оларның иштинде кадыы багай кижилерге таарыштырган дөрт квартира бар деп, ол дыңнаткан.
Арктика зоназының хөгжүлдези Россия Федерациязының стратегтиг мурнады көөр хөгжүлдези база ооң экономиктиг, геополитиктиг күчү-күжүн быжыглаарының байдалы болуп артканын Анатолий Серышев демдеглээн. «Арктикага чурттаар таарымчалыг байдалдарны тургузары мурнады көөр күрүне сорулгаларының бирээзи дээрзин Россияның Президентизи чаңгыс эвес удаа онзалап айыткан» — деп, бүрүн эргелиг төлээ чугаалаан. Өскерлиишкиннер хоорайда көскү-дүр – уруглар ойнаар шөлдер, чаа бажыңнар көвүдээн деп, ол демдеглээн. Агаар-бойдустуң кадыг-дошкун байдалында чурттап турар кижилерни, социал объектилерлиг, албан черлерлиг дээш бүгү-ле херек чүүлдер-биле хандырары чугула деп, ол немээн.
Регионнуң эрге-чагырга органнарының төлээлери, тус чер чагыргаларының төлээлери болгаш «НорНикель» ниитилелдиң удуртукчулары-биле катай хуралга бүрүн эргелиг төлээ Норильск-Дудинка девискээрин 2035 чылга чедир хөгжүдер планның күүселдезиниң дугайында чугаалашкан. Ында Дудинкада Самсонкино хөлде суг сордурар системаны эде кылыры, «Норильск хоорайның Алыкельче кирер оруунуң капитал септелгези, Дудинкада школа-интернаттың болгаш Н.М. Федоров аттыг полярлыг күрүне университединиң студентилеринге комплекстиг тудуглары болгаш Норильскиниң үлетпүр технологияларының техникумунуң капитал септелгези кирип турар.
Хөй-ниити черлерин тургузары чаагайжыдылганың чугула демдээ. Норильскиде бир дугаар хөй талалыг, бүгү сезоннуг төп — «Башня» деп хөй-ниитиниң культура төвүнге Анатолий Серышев четкен. Ол — хоорайның онзагай черлериниң бирээзи, культура өнчүзү болган чеди каът бажың. 2 муң дөрбелчин метр ажыг шөлде 20 аңгы зал кирип турар, оларның аразында коворкинг зоназы, лекциялар залы, кафе, делгелге болгаш дыштанылга шөлү, хуралдаар өрээл, уругларның ойнаар шөлү болгаш бичии ботаниктиг сад. «Башняның» ажыдыышкыны чоокку үеде планнаттынган деп, бүрүн эргелиг төлээге дыңнаткан.
Норильск-Дудинка девискээри Россияның Арктика зоназында эң улуг үлетпүр төвү, а Норильск — Арктикада эң хөй чурттакчылыг хоорайларның бирээзи болгаш чурттуң чугула экономиктиг төвү – Норильск хоорайның үлетпүр бүдүрүлгезиниң хемчээли дээрге Красноярск крайның үлетпүр бүдүрүлгезиниң 40 хире хуузу болур. Норильск-Дудинка девискээриниң чурттакчы чону 2035 чылдың төнчүзүнге чедир 208 муң ажыг кижи бооп болур деп, эксперттер санаан.
Оон аңгыда Анатолий Серышев Талныда «Скалыстый» база «Глубокая» даг тывыштарынга четкен. Ында «Норникель» ниитилели ажылдап турар. Компанияның ажылдакчыларының бүрүн эргелиг төлээге чугаалааны-биле алырга, рудник келир он-он чылдарда казымал курлавырлар-биле хандыртынган – ында 65 хире сая тонна байлак руда, 20 ажыг тонна чес рудазы бар. Даг тывыжының хөгжүлдезиниң төлевилели 360 хире млрд рубльге үнелээн болгаш «Глубокая» даг тывыжының чаа девискээрлерин ажыдарын киирген.
«Норникель» ниитилелиниң Полярлыг салбырының операциялар төвү база бир аалдап чедер чер болган. Маңаа Анатолий Серышевке «Арыг Норильск» деп агаар болгаш доң-дошту хайгаараар системаларны көргүскен. Компанияның ажылдакчылары черни кылымал арга-биле чылыын турумчудар ажыл-чорудулгаже 2022 чылда «Норильскиниң социал-экономиктиг сайзыралы» деп тус черниң программазы-биле онза кичээнгейни угландырганын чугаалаан.
Хүлээнген ажыл-ижинге онзагай чедиишкиннери дээш Норильск хоорайның 12 чурттакчызынга бүрүн эргелиг төлээ РФ-тиң Президентизиниң күрүне шаңналдарын тывыскан. Быжыг өг-бүлези болгаш ажы-төлүн төлептиг кижизиткени дээш, «Ада-иеге алдар» орденин Анатолий Серышевтиң холундан Наталья Владимировна биле Евдоким Игнатьевич Уксусниковтар алганнар. Бүрүн эргелиг төлээ байырны чедирип, оларның ажыл-ижи чүгле Сибирьниң эвес, а бүгү Россия Федерациязының алдар-күжүн быжыглап турар дээрзин демдеглээн.
Медээни болгаш чуруктарны Россияның Президентизиниң Сибирь федералдыг округта бүрүн эргелиг төлээзиниң албан езузунуң сайтызындан алган.
