Июль 10-да Тываның хөй-ниити палатазынга арагалаашкын-биле демиселге хамаарышкан хурал болган. Регионда барык шупту орук озал-ондактары эзирик чолаачыларның хайындан болуп турар. Амгы үеде ол социал чидиг айтырыг апарган. Ынчангаш шыңгыы хемчеглер чорудары чугула. Тываның Чазааның Даргазының оралакчызы Айдыс Сынааның удуртулгазы-биле хөй-ниити организацияларының төлээлери, социал политика талазы-биле идепкейжилер болгаш эксперттер киришкен.
Ыт ишпес ажыг сугнуң уржуу кандыг түңнелге чедирериниң дугайында суртаал ажылын күштелдирери чугула. Арага кымны-даа эки чүүлге чедирбээн. Өлүм-чидим, шош-содаа, аас-дыл, орук озал-ондаа – бо шупту араганың хайындан болуп турар. Интернет болгаш социал четкилерде кадык амыдырал дугайында видеолар, ол ышкаш араганың багай салдарын көргүзүп турар роликтер – кол чепсек болур. Кадык амыдыралдың ужур-утказын чонче ханы сиңирерде, культурада, спортта болгаш уран чүүлде бедик чедиишкиннерлиг, чоннуң хүндүткелин чаалап алган кижилерни хаара тудар. Оларның киржилгези-биле онза видеороликтерни кылыр деп түңнелди үндүрген.
Тыва Республиканың Хөй-ниити палатазының аппарат удуртукчузу Амир Моңгуш арагалаашкын-биле холбашкан кем-херек үүлгедиишкиннери-биле демисел болгаш эзирик чолаачыларның киржилгези-биле болуп турар орук озал-ондактарын эвээжедир талазы-биле комплекстиг стратегияларны ажылдап кылырының чугулазын онзалап демдеглээн.
Ужуражылганың киржикчилери аныяктар аразында арагалаашкынга хамаарышкан элээн каш саналдарны киирген. Тываның психологтар ассоциациязының даргазы Светлана Ооржак аныяк өскенни культурлуг дыштанылга хемчеглеринче хаара тудуп, кадык амыдыралды тургузарының чугулазын онзалаан. Аныяктарга дыштаныр төптер эвээш, а оларны арага ижеринче идигни берип турар ажыг суксун садып турар черлер хөй. Ол айтырыгларже кичээнгейни угландырган.
Коммерцияга хамаарышпас «ЧУДО «АС-профи» организацияның үндезилекчизи Саяна Моңгуш амыдыралдың берге байдалдарынга таварышкан азы наркотиктер-биле холбажып турар хамаатыларга деткимче көргүзер практиканың дугайында чугаалаан. Организация ындыг кижилерге дузаны чедирип, мергежилдерге өөредип, ажылче кирер арганы берип, багай чаңчылындан адырлып алырынга дузалап турар.
Ужуражылга соонда арага ижер чорук-биле демисел болгаш ооң хайындан болган айыыл-халаптарны чавырылдырары-биле, кады ажылдажылганы күштелдирер деп шиитпирни хүлээп алган.
О. АК-ООЛ.
Буян ООРЖАКТЫҢ тырттырган чуруу.
“Шын” №27 2025 чылдың июль 17