Сесерлиг суур найысылалдан ындыг-ла ырак эвесте, хөөремик кижиниң чугаазы-биле хол сунум черде чыдар суур. Суур боду бичежек-даа бол, мында ажыл-иш хайымныг, үениң аайы-биле суур сайзырап, өзүп мандып орар. Сесерлиг суурнуң бир төлептиг өг-бүлези Лапчарларның дугайында бижикседим.
Любомир Севенович Лапчар 1960 чылдың апрель 3-те Бии-Хем кожууннуң Сесерлиг суурга төрүттүнген. Туранның 2 дугаар ортумак школазын 1977 чылда дооскаш, Иркутск хоорайның авиатехниктиг училищезинче өөренип кирип алгаш, ону 1980 чылда чедиишкинниг доозуп алган. Хуваалда аайы-биле Красноярск крайның аэропортунга 3 чыл ажылдааш, төрээн Тывазынче, суурунче ээп чанып келген. Улаштыр “Саян” совхозтуң Сесерлиг сумузунга бригадирлеп, чонун удуртуп, эвилелдеп ажылдап келген. Ол ажылдап чораан үелеринде суурунуң хөгжүлдезинче онзагай кичээнгейни угландырып, аныяк-өскенге бодунуң үлегер-чижээн көргүзүп, хүреш спортун сайзырадып, боду база хүреш маргылдааларынга киржип, шаңналдыг черлерге төлептиг чораан. 2014 чылда Бии-Хем кожууннуң Арзылаң мөгези деп атты Любомир Севеновичиге тывыскан.
Любомир Севенович 1992 чылдан тура хуу арат ажыл-агыйын ажыдып, аңаа чылгы, хой-өшкү база инек малды өстүрүп, хөй чылдарда ажылдап чораан. Чайгы үеде чылгы малдың сүдүн саап, хымыс кылып, күрүнеге дужаап турган.
Төрээн сууру Сесерлигге суму даргазынга соңгудуп, 2002, 2006 чылдарда Тыва Республиканың Төлээлекчилер хуралының чыыштарының Бии-Хем кожуундан депутадынга депшиттирип, соңгуттуруп чораан.
2002 чылда Бии-Хем кожууннуң удуртулгазының көдээ ажыл-агый килдизинге даргалап, 2011 чылдан тура ук кожуунда Чазак даргазының төлээзи болуп, 2019–2023 чылга чедир Төлээлекчилер хуралының даргазынга ажылдааш, хүндүлүг дыштанылгаже үнген.
Любомир Севеновичиниң хөрээн Тыва Республиканың Парламентизиниң 2 юбилейлиг медальдары база муниципалдыг эргелелдерниң Москвада төвүнден хөрек демдээ каастап чоруур.
Амгы үеде ол Бии-Хем кожууннуң Төлээлекчилер хуралының Сесерлиг сумузундан соңгуткан депутады.
Любомир Севеновичиниң кады чурттаан эжи Сесерлиг ортумак школазында эге класстар башкызы Зоя Дарымаевна Салчак. Олар ийи оолдуг, 5 уйнуктуг болгаш 3 ачымныг. Зоя Дарымаевна дээди категорияның башкызы, РФ-тиң өөредилгезиниң хүндүлүг ажылдакчызы, чоннуң ажы-төлүн 47 чыл дургузунда үжүк-бижикке өөредип чоруур хоочун башкы. Башкының доостурган өөреникчилеринден кандыг мергежилдиң кижилерин чок дээр! Ооң бир көскү чижээнге башкының баштайгы доостурган өөреникчизи Алла Седен-оолду хамаарыштырып болур. Алла Манган-ооловна баштайгы башкызы Зоя Дарымаевна-биле кады Сесерлиг школазында 30 ажыг чылдар дургузунда эгин-кожа ажылдап чоруурлар.
Лапчарларның улуг оглу Марсель Любомирович хөй чылдарда иштики херектер шугумунга ажылдааш, хүндүлүг дыштанылгаже үнген. Ийи дугаар оглу Андрей – малчын. Аныяк кижини мал-маган өстүрер ажылга чаңчыктырганы кончуг эки. Черле ынчаш тыва аныяктар мал ажылын сонуургап, ону өстүреринге боттарының үлүг-хуузун киирип, шыдамыккайы-биле ажылдап чорууру мактанчыг. “Мал эдерген кижи бай шыырак, каас-коя чурттаар” деп чугаада утка-ла бар. Аныяк малчынның эки ажылын үнелеп, деткип, көдээ ажыл-агыйның шаңнал-макталдары база-ла ооң хөрээнде чайнап чоруур.
Раиса ОНДАР, РФ-тиң улус өөредилгезиниң тергиини, ТР-ниң өөредилгезиниң алдарлыг болгаш улустуң башкызы.
Авторнуң чуруктары.
“Шын” №19 2025 чылдың май 22