Дөрт хонук уламчылаан республика чергелиг бөмбүктүг хөккей маргылдаазынга бо чылын база катап Бай-Тайга тиилээн. Чемпионатка киришкен үш суурнуң хөккейжилеринден Бай-талчылар шылгараан. Аксы-Барлык суурнуң командазы ийи дугаар чыл улай ийиги одуругда, а 2018 чылда олар чемпионнап турган.
Чылдың-на бо хоорай чонунуң «көдээ хөккей» дээри чемпионатты хайгаарап, аарыкчылар-биле кады хөлзеп, оларның чугаазын дыңнап, эскерип турарга, каракка илдигер чүүлдер-ле хөй.
Командаларның ойнакчыларын солуур салгалдарының бары-чогу, оларның белеткенип алганы, материалдыг байдалы, кожуун удуртулгазының спортчуларынче кичээнгей салып турары азы тоомча чогу…
Аксы-Барлык дээрге 700 хире чурттакчылыг бичии суур. Улуг бүдүрүлге-даа чок, хөй акша ажылдап алыр орулгалыг олуттар-даа чөгенчиг. Ол хирезинде бүдүн Барыын-Хемчиктиң адын камгалап чоруур хөккейжилер чылдың-на 1-2 дугаар черден дүшпестер.
Оларның удурланыкчы командаларны көөрге, дерилгези шыырак, деткимчези база бедик. Чүге дизе хоорайда чаңгыс чер-чурттуглары сайгарлыкчылар, даргалар, шыдалдыг кижилер көдээден келген спортчуларны хүлээп ап, чыдар черин, изиг чемин харыылап, хөккейжилерниң тиилелге чедип алырынга дыка улуг дузаны көзүлдүр-ле чедирип турар боор. 20 муң рубльди командага белек кылдыр немей хуу бүдүрүлге адындан тыпсырга, хей-аът көдүрер Кубогу биле грамотазындан аңгыда, эң чугула чүүл «Чанар бензин кудуп алыр бис, ураа!» — деп клюшкалары-биле дошту соктап, өөрүшкүзүн илереттилер.
Аксы-Барлык командазынга хоорайда бир-ле кижи база 4-5 клюшканы белекке садып эккеп берген, ооң чаңгызының безин өртээ 2 муң рубль ажыг, суурда хөй кезиинде доктаамал шалыңныг ажыл чок кижилерге белек дыка ажыктыг болган.
Эрткен чылын Ак-Довурак хоорайга турган кажаалап каан хөккейлээр черни «херээ чок, чайын эзириктер чыглыр» деп чылдагаан-биле бускаш, ооң орнунга чаагайжыдылга программазы-биле, уруглар чайганыыштарын салган.
Барыын-Хемчикте бөмбүктүг хөккейниң төнген хүнү ол деп болур. Эр кижилер чайганыышка ааттынар эвес. Езулуг-ла кылыр чүве тыппайн, «ажыг суг» дилеп, чоруп каарлар. Чайганыыштарны, кышкы оюннарга белеткенир спортчу шөлду үревейн, өске черге-даа тургузуп каан болза ажырбас турган-на боор. Таанда-ла, хоорайның төвүнде хөккей шөлчүгежинден өске чер тывылбаан бе, дөгерезин садыглар тургузар дээш үлеп каапкан чүве ирги бе?
Доштуг чуңгуну суурларның кызымак чону чарыгдалдардан чалданмайн, боттары кудуп ап турарлар. Маргылдаа киржикчилерин хепкерери, хандырылгазы, бүгү чарыгдалдары чаңгыс-ла чүүлде ылгалдыг: бир команда бүдүн кожуунундан болгаш хоорайда чурттап чоруур чаңгыс чер-чурттугларындан деткимче алыр аргалыг тиилелге чедип турда, өскелери чүгле бодунга даянып тургаш, бирги одуругларда чоруп турарлар.
Аксы-Барлыктың командазынче онза кичээнгей салып, кым-даа хөлзевээн. Кижи бодаарга, Кызылда Барыын-Хемчик уктуг хуу сайгарлыкчылар, сураглыг артистер, депутаттар, сайыттар дээш, кедерезе, аас-дыл былаажыр, бүдүн телеканалдарлыг политиктери-даа бар-ла-дыр. Чаңгыс чер-чурттугларынче ээ көрнүп, политиктиг ажык-кончаа чок, кончуг солун чоннуң спортчу маргылдаазын чүге сонуургап, чырытпазыл? Республика амыдыралын-даа херекке албайн, хоорай иштинде-ле хоп-чугаа өөскүдеринге өй боорга – чаржынчыын. Кандыг-даа көрүштүг политик турбуже, ырак, бичии суурдан келген кижилерге ажык-сеткилинден дорт азы билдиртпейн, езулуг меценаттар дег, шимээн чокка дузазын кадыпса - ында багай чүү боор?
Соңгулдалар үезинде көдээниң чурттакчыларының үннерин алыр дээш, карак ажыт ажыглаптарын бодаар бис, а ооң соонда чонну уттуп, херекке албайн баарывыс чажыт эвес. Мындыг байдалда чаштар болгаш аныяктарны спортче хаара тудары, чурттакчы чоннуң аразында арагага удур демиселди быжыктырары, Тывада назы узадыр деп күрүне төлевилелдерин канчаар күүседир деп бодап турар бис?
Тываның филармониязының удуртукчузу дош кырынга джаз программазын белеткеп тура, ону күрүне комиссиязынга дужаар бетинде хөгжүмчүлерниң «Тыва эскадрон» командазын болгаш дош аштаар ажылчыннарны аңгы чемгерери-биле, немелде изиг чем хандырылгазын дилеп турган аргаларын көрүп тургаш, эскергеним болза, эки дыштанып, күш киир изиг аъш-чем чип албаан кижи 4 хонуктуң дургузунда уламчылап келген хөккей марафонунга хамаанчок, дош кырынга хөгжүм үрүп үр туруп шыдавайн баар.
Бөмбүктүг хөккейниң туружу мооң мурнунда элээн бедик шаңналдарлыг - 1 муң долларга дең үнелиг турган. Командалар 28 чедир киржип турган. Чүгле орулга киирип турар спорттуң хевирлерин деткииринден аңгыда, чоннуң бодунуң арыг күзели-биле хандыкшаан, хей-аъды сиңниккен, массалыг спортчу оюннарже база катап ээ көрнүр болза эки. Мында кандыг-даа политиктиг чөрүлдээ, чижиишкин турбас ужурлуг – кым шыдаарыл, шаа-биле чонунга дузалашсын, ол дээрге, кым-на кончуг дээни эвес, а тыва чоннуң кадыы, ажы-төлдүң келир үезинче көрдүнген чарыгдалдар-дыр, олар халас барбас.
Тускай шаңналдарга төлептиг болганнар: эң эки вратарь – Сайдаш Маадыр-оол (Бай-Тал), эң эки халдакчы – Аржаан Иргит (Бай-Тал), эң эки камгалакчы – Анай-оол Иргит (Аксы-Барлык), эң эки ойнакчы –Херел Байыр-оол (Ак-Туруг).
Саяна Монгуш.
Авторнуң тырттырган уруктары. #Шын