Тываның кол санитар эмчизи Людмила Салчактың илеткели: «Вектор» лабораториязынга 6 кижиниң аарыын катап бадыткаан. 405 кижиниң анализи алдынган турган, оларның 247-зи Ырбандан, 4 полиция ажылдакчызы, 1 эмчи, суурнуң чону 254 кижини — хыналдага алырга, 2 кижи (старовер чудулгелиг) анализтер дужаарындан ойталаан, чылдагааны «Өске кижилер-биле аргышпайн турар бис» деп харыылаан. Бир гидролог кижи 140 км. ырак черде хөлде турар, телефон таварыштыр кадыы эки болгаш анализ дужаар барымдаа чогундан ойталаан.
Ырбан суурнуң чурттакчы чону 279 кижи. Оларның 29-зу амгы үеде Тожудан дашкаар чурттап чоруур, 76 чаш уруг бар, шупту эмчи шинчилгезин эрткен.
Сумуга коронавирус илерээн хүнден эгелээш, Кадык-камгалал яамызының кол инфекционист эмчизи биле эпидемиолог эмчи ажылдап турарлар.
Вирус бар деп бадыткалдыг 6 кижиниң кадыының байдалы эки, эмчилерге хомудал чок. 51 бажыңны, ниитизи-биле 6,2 муң дөрбелчин метр черни дезинфекциялаан.
Кызылда бо-ла хемчеглерни алыры-биле, апрель 12-де хагдынган садыг черлери: Южныйда «Хороший», РПС баазазы, «Пекарь» садыы, аптека болгаш автомойка «Юбилейный». Оларны дезинфекция эрттирген соонда, ажыдар.
Коронавирустуг болгаш контактылыг турган 556 кижини хынаан, Тожу кожуунда 405, 151 кижини Чеди-Хөл кожуунда, Кызыл хоорайда, Кызыл кожуундан улусту база эмчилер шинчилеп көргеш, хайгааралга алган.
Бо хүнде немелде 28 эмчи персоналын анализтер алыры-биле өөреткен, 10 кижи Шивилигге ажылдаар.
178 кижи хайгааралда артып турар, мооң мурнунда 1159 кижи турган, шупту хынаттынган кижилерниң анализтери эки болган.
Ак, Шивилигде — 29 эъди изиг кижини эмнелгеже улаштыр шинчилээри-биле дамчыткан, неделя дургузунда 1531 кижи хыналда эрткен.
Бо неделяда ажыл уламчылаар, бот-изоляцияда кижилер аразында чурум үрээннер чок. Инкубация үези амдыызында төнмээн. Ак биле Шивилигде эмчилерге ийи болгаш үш катап өстүрген шалыңнарын төлеп бээр».
Кадык камгалал яамызының илеткели: «Тожу кожууннуң төп эмнелгезинде реанимацияда 10 орун белен. Кызылда грипптен 180 кижи, хөрек аарыглыг 17 кижи илерээн. Эрткен чыл-биле деңнээрге, 14% эвээш бооп турар.
Чазак Баштыңының оралакчызы Саида Сенгии: «Постуларда эмчилерниң эпидзонада ажылдап турары дээш, өстүрген акша-шалыңын хүннүң-не агар-санынче шилчидип турар».
Тожу кожууннуң чагырыкчызы Буян Ондар: «Тожудан кижилер Кызылче бүдүү үнүп турар деп чугаалар меге. Бистен үнер чаңгыс орукта доскуул бар. Оон аңгыда, Лунсин - Бояровкада база Ырбан — Ий аразында дүне када безин полиция ажылдакчылары хондур-дүндүр ажылдап турарлар.
Дош кежиинде база посту бар, оон аңгыда, суму бүрүзүнде эрткен кижилерниң документилерин хынап турар, бо карантин үезинде даштыгаа чораан дээш, 2 протокол, 16 сагындырыг тургустунган. Арага аймаан садары хоруглуг.
Эмнелгелерге хамаарыштыр — 28 орунну салган. Оларның 10-у реанимацияда, 10 ИВЛ (өкпе орнунга тынар аппарат), 10 оруннуң чанынга монитор, 4 бичии, 4 улуг кижиге респиратор аппараттары бар. 25 баллон кислород база шыгжаттынган.
Даг техникумунуң общежитиезинде 2 (арыг-хирлиг зоналыг) обсервация ажыткан. Кызылда Туризм бажыңында ачы-дуза чыып турар, средада Тожуже чедирер.
Бараан өртээн 40 хуу аартадып турар сайгарлыкчыларны күрүнеден дуза албас кылдыр сагындырып турар бис. Садыгларывысты дуглавайн турар бис, бут кырынга улаштыр туруп шыдавайн баар дээш, деткип, ажылчын олуттарын чидирбези-биле, олчаан ажылдавышаан, арыг-силиг болурун, дезинфекция негелделерин шыңгыыраткан».
Экономика сайыды Елена Каратаеваның биче бизнести деткиириниң дугайында илеткелинден алырга, чидириглер болгаш негеттинип турар немелде акша түңү 4 миллиард ажыг. Республикада 327 муң чурттакчы чоннуң 118 муңу экономика ажылы-биле холбашкан бооп турар. 15 муң кижи хуу сайгарлыкчылар, үндүрүглер төлевейн ажылдап турган сайгарлыкчылар саны 1856 кижилер саны 3000 ажыг.
Оларны деткиири-биле, өнчү-хөреңги үндүрүүн эвээжедир болгаш оон-даа өске хемчеглерни алыры көрдүнген.
Александр Брокерттиң илеткели: «Хуу сайгарлыкчыларны деткиириниң талазы-биле, аренда өртээн эвээжедир дээрге, бот-сайгарлыкчыларны хоойлу база камгалап турар. Форс-мажор байдал дээш, аренда акшазын төлевес эргези бар. Анализтеп сайгарарывыска, Тываның бир ылгалы, сайгарлыкчыларның 80%-зу чүнү-даа бүдүрбейн, бизнезин чүгле арендага өнчүзүн дужаап олурар, оон орулга киирип ап турар.
Аренда өртээ кирбеске, олар база кредиттерин дуглап чадай бергеш, банкроталып б
олур хире. Ниитизи-биле 10 млн.акша-биле дуглаар.
Чазак Баштыңы Шолбан Кара-оол хуу сайгарлыкчыларга дуза чедирери-биле, доктаал хүлээп алырын оралакчы даргалардан негээн. «Ажык-чарлыг чорук-биле компенсация төлээрин сайгаргаш, акша төлээриниң дүрүмү хүлээттинген турар ужурлуг. Чаңгыс кижи олуруп алгаш, кымга, чүү дээш акшаны бээр-бербес деп, шиитпир хүлээй бербес кылдыр. Ук доктаалды парлалгага үндүрер, чонга билдингир кылдыр тайылбырлаар. Кысказы-биле алыр чүве болза, амдыызында 3 ай иштинде аренда өртээн төлээринден биче бизнести хостаарын хүлээп алыр ужурлуг бис. Компенсация алыры оон аңгыда, чаңгыс аай дүрүмнүг турар ужурлуг, кымга, кажан, кандыг негелделерге дүгжүп азы оларны күүседип турарын көрүп тургаш..
Чоннуң хөй кезии биче бизнестен амыдырап турар, оларны дарый ажылдадыр кылдыр негелделерни тургускаш, санитарлыг негелделерни сагыыр болза, ажылдаарын чөшпээреп болур бис бе? — деп, даргалар-биле сүмелешкен.
Кожа-хелбээ регионнарда санитарлыг регламентини сагыыр болза, биче бизнести ажылдаар кылдыр чөпшээреп турар — деп, Александр Брокерт илеткээн. Хыналданы шыңгыы кылгаш, ажылдаарын чөпшээреп болурун хуралга сайгарган.
Оралакчы дарга Брокерттиң дамчытканы болза, чурттакчы чон коммуналдыг төлевирин саададып эгелээн. Чырык, чылыг, изиг, соок суг хандырып турар компаниялар чидириглерин дыка улуг деп санап турар. Үндүрүглер база эвээжеп турар, күзүн бо байдалдың түңнелдери, хары угда чыглы берген өрелерни төлээр айтырыг тургустунуп кээрге, чонга аарышкылыг кылдыр дээп болур деп ол сагындырган.
Шолбан Кара-оол:
"Хүндүлүг, чаңгыс чер-чурттугларым, хүндүлүг, коллегалар. Бо байдалывыс дээрге-ле, шыны-биле чугаалар чүве болза — үе-дир ийин, ойнап ап турар үевис. Коронавирус бо хире долгандыр бүзээлеп алган үеде бистиң кыдыывыстан эрте бээр деп бодал меге-ле боор. Улуу-биле дилеп тур мен, дүрген дуза станцияларында, эмнелгелерде каш реаниматолог, инфеционист эмчилериңер бар, ол кижилерниң шалыңы кандыгыл, аарыг кээрге кайыын немелде акша киирип алыр деп бодап турар силер?
Тываже хүннүң-не аарыг киирип болур хире кижилер чанып кээп турар. Чамдыктарын көрүп турарга, кандыг-даа санэпиднадзор эртпейн, ат салбайн, постуну эртип келген болур. Шивилигге туттуруп алгаш, бажыңга олурар бадыткалды алган-даа болза, хостуг кылаштажып турарлар. Бир кижини хоорайга көрдүм, арнында маска чок кудумчуда хостуг халып чорду. Мындыг чүүлдерни болдурбазы-биле, чонуңар-биле чоок ажылдап турар болзуңарза эки, чон-биле таптыг ажылдавас болзувусса, кандыг-даа алган хемчеглер дуза болбас".
Саяна МОНГУШ. #Шын