Таңды кожууннуң тѳѳгүлүг Кочетов суурга Тываның булуңнарындан аалчылар аян-чорук кылып бо-ла келгилээр. Ынчанмайн канчаар, Кочетов суур Тывада база тѳѳгүлүг суурларның бирээзи. Тываның улустуң чогаалчызы К.-К.К. Чоодунуң шүлүү бадыткап турар болгай.
ТАР-ның Чазаа тургустунгаш,
Тайбың болган Кочетов суур.
Тѳѳгүлүг тураскаалдар
Тѳвү болган Кочетов суур.
Амгы шагның салгалынга
Амыр болган Кочетов суур.
Ажыл-ижи улам хѳгжээн,
Алдарлыг-ла Кочетов суур.
Сентябрь 26-да Бии-Хем кожууннуң хоочуннары Кочетов суурга аалдап келгеннер. Оларны Бии-Хем кожууннуң Хоочуннар эвилелиниң удуртукчузу Любовь Киимовна Алексеева баштап келген.
Оларның аразында чаңгыскурсчум Татьяна Монгуш база келген. Татьяна Тамбаевна аян-чорук кылырынга дыка ынак. Ол Тываның, Россияның болгаш даштыкы чурттарның кайы-даа булуңунга чедип каапкан: Кыдаттың (Аньшань, Танганцзы, Суйфэньхэ, Маньчжурия), Улан-Батор, Египет, Шарм-эль-Шейх, Синайск ортулук дээш четпээн чери чок.
Татьяна Тамбаевна Кочетов суурнуң музейинде делгеттинген экспонаттарны, скульптураларны көргеш, кайгатканын магадап чугаалаан. «Тѳѳгүлүг сууруңарның болуушкуннары ам-даа уламчылап, Тывада чок дээн ховар «Будда парк» силерниң чоргааралыңар болзун» — деп өөрүшкүзүн илереткен. Ол амгы үеде күскү дүжүдүн ажаап кааш, Бурят Республикаже дыштанып чорупкан.
Бии-Хем кожууннуң хоочуннарының аразында каяа-даа ажылдап чораан ат-алдарлыг улус бар болду.
Василий Давааевич Маады 73 харлыг, күш-ажылдың хоочуну, Тываның алдарлыг башкызы. Ол 52 чыл иштинде өөредилге адырынга улуг үлүг-хуузун киирген. Бии-Хем кожууннуң Адалар чѳвүлелин 10 чыл удурткан. Бии-Хем кожууннуң хүндүлүг хамаатызы, аныяктарның дагдыныкчызы.
Мария Бадылатпаевна Ооржак — культура адырының хоочуну, 51 чыл библиотекарьлап ажылдаан.
Любовь Киимовна Алексеева — кадык камгалал адырының хоочуну.
Валентина Монгушовна Эникпен — Бии-Хем кожууннуң совхозтарының үндезилекчилериниң бирээзи, алдарлыг саанчы, күш-ажылдың хоочуну.
Мая Оюновна Ондар — Тываның профэвилелиниң хоочуну, Кызыл хоорайның хоочуннарының хѳй-ниити ажылының идепкейлиг киржикчизи;
Ирина Маадыевна Баян — алдарлыг башкы, ѳѳредилге адырының хоочуну.
Раиса Байыртыевна Торлук– РФ-тиң Кадык камгалалының тергиини, күш-ажылдың хоочуну, дээди чаданың фельдшери.
Аалчылар Кочетов суурнуң девискээринге эки дыштанып алганнар. Олар Аллея Буддазын, эки турачы Оюн алышкыларга база 19 эки турачыга болгаш тыва Иван Сусанин— Оюн Дартаакыга тураскаалдарны сонуургап кѳргеннер.
Музей чанында «Сымыраныр терекке» хоочуннар күзелдерин сымыранып, ыдыктыг терекке мѳгейгеннер. Оон аңгыда, суурнуң Оюн Болдукпан аттыг кѳдээ Культура бажыңын база сонуургап четкеннер.
Аян-чоруктуң сѳѳлүнде хоочуннар Межегей хемниң эриинге келгеш, арыг агаарлыг черге аъштанып-чемненип, аян-чоруун түңнеп чугаалажып, музейниң ажылдакчызы В.С. Оюнга ѳѳрүп четтиргенин илереткеннер.
Сергей ОЮН,
«Таңды-Уула» чечен чогаал каттыжыышкынының кежигүнү.
“Шын” №81 2023 чылдың октябрь 25
