Апрель 1-ден тура бүгү Россияда бирги классче бижидилге эгелээн. 2025 чылда кандыг чаартылгалар кииргенил? Кандыг документилер чугула херегил? Школаже хүлээп алыр билдириишкинни киирер янзы-бүрү аргалар дээш оон-даа өске айтырыглар Тывада муң-муң ада-иелерни бо хонуктарда дүвүредип турар. Оларның бирээзи аныяк ава Сырга Куулар. Ооң 6 харлыг дун оглу Кызылдың “Спутник” микрорайонунда 9 дугаар уруглар садының кижизиттирикчизи.
Аныяк ие апрель 1-де оглун школаже бижидип алыр сорулгалыг ук уруглар сады-биле кожа турар 16 дугаар лицейже даң бажында бир дугаар идепкейжи чеде берген. Харыысалгалыг ава Сырга Куулар бодунуң үзел-бодалы-биле үлешкен: “ Бирги классче бижидилге дүъш соонда эгелээр деп чарлал азып каан болду. Улуг ээлчег-даа көрбейн тур мен. Шудургу сайзырап турар улуг микрорайонувуска чаа өөредилге чылында ам бир школа ажыттынар болгаш ада-иелер бижидилгеже улуг далашпайн турар деп билип тур мен. Ооң мурнунда апрель 1-де бо школага кижи бажы кизирт турган деп ада-иелер аразында чугаалажып турлар. Ынчанмайн, школада олуттар санныг болгай. Ынчангаш уругларын эртежик бижидип алырга, сагышка-даа дыштыг. Өөредилге черлери немежип турары өөрүнчүг болбайн канчаар. 21 дугаар лицейже уругларын бижидиксеп турар кижилер бо 16 дугаар лицейге бижидер”.
“Спутник” микрорайонундан аңгыда, чаа туттунуп турар “Мөңгүнде” школа тудуу барык адакталып турар. Ол ышкаш Ыраккы Каа-Хемге база чаа өөредилге чери эжиктерин удавас ажыдар.
“Чаа школалар дүргени-биле туттунуп турар. Чижээ, “Мөңгүнде” школаның чүгле юридиктиг айтырыглары арткан. Документилер-биле улуг ажыл чоруттунуп турар. Ук өөредилге чери аварийлиг кылдыр санаттынган Кызылдың 14 дугаар школазының орнунга туттунуп турар. Ук школаже бижидилге апрель төнчүзүнде эгелээр. Ада-иелерни дүвүревезин дилээр-дир мен. Бир эвес чурттап турар оран-саваңар ук школаның девискээринге хамааржыр болза, кандыг-даа айтырыглар болгаш шаптараазыннар чокка школаже хүлээп алыр” – деп, Тываның өөредилге сайыды Ренат Ооржак тайылбырлаан.
Чаа школаларның ачызында өөредилге олуттары чедишпес деп чидиг айтырыг шиитпирлеттинип турар. Ынчалза-даа ада-иелерниң хөй кезии ажы-төлүн найысылалдың төвүнде турар өөредилге черлеринче бижидип алыр изиг күзелдиг. Ук школаларның белеткели бедик шынарлыг деп олар санап турар.
“Бо чылгы хүлээп алыышкын кампаниязының үезинде өөредилге албан черлеринче бирги ээлчегде бижиттирер чаа категорияның хамаатыларын кииргенин сагындыраал. Ол дээрге тускай шериг операциязының ажы-төлү болур. Ынчангаш өөредилге организацияларының удуртукчулары уругларны бирги классче бижиттирериниң документилерин хүлээп тура, ук категорияның хамаатыларын кичээнгейге алыры чугула.
Ниитизи-биле уругларның бирги классче бижидилгези ийи чадалыг. Бирги чада апрель 1-ден июнь 30-ге чедер. Эгезинде чурттап турар чериниң аайы-биле уругларны хүлээр. Ийиги чада июль 6-дан хостуг олуттар долгуже чедир үргүлчүлээр. Бо чада боттарының девискээринде быжыглаттынган школа чанында чурттавайн турар уругларга көрдүнген. Школаларда хостуг олуттарже сентябрь 5-ке чедир уругну бижиттирип болур” – деп, Тываның өөредилге сайыды Ренат Ооржак демдеглээн.
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг кожууннарның удуртукчуларынга бирги классче кирер уругларның баш бурунгаар тодараткан санын ам-даа анализтеп, школа назыны четкен уругларның санын ылаптап, чаа туттунган бажың, кудумчуларлыг девискээрлерни кезиирин дааскан.
2025–2026 өөредилге чылында бирги классче 6 268 хире уруг кирери билдингир. Оларның чартыы республиканың найысылалында чурттап турар.
“Сентябрьда Кызылдың 17 школаларынга бичии чаштар өөренип эгелээр. Хүлээп алыышкын кампаниязының бир дугаар чартыында 2600 хире уругну школаларның даңзыларынче киирери көрдүнген. Уруг бүрүзү үе шаанда парталар артынга олуруптар. Сентябрьга чедир үе көвей болгай. Ада-иелерни улуг дүвүрээзин оттурбазын дилээр-дир бис. Бирги классче уругну хүлээвээн таварылгада ада-ие кожууннуң өөредилге эргелелинден азы Кызыл хоорайның өөредилге департаментизинден тайылбырны алыр. Кызыл хоорайның ада-иелеринге өөредилге департаментизи «изиг шугум» телефонун ажыткан: 8 (39422) 3-31-10, ажыл шагында долгаар” — деп, Кызылдың өөредилге департаментизиниң хөй-ниити өөредилгезиниң килдис начальниги Айлана Ооржак үлешкен.
Уругну бирги классче бижидерде, ада-ие «Күрүне ачы-дузазы» порталы азы почта харылзаазының операторларын таварыштыр чагаа-биле билдириишкинни чорудуп болур. Ол ышкаш школага четкеш, билдириишкинни киирип болур.
Олча СААЯ.
Авторнуң тырттырган чуруктары.
«Шын» №12 2025 чылдың апрель 3