Бойдустан салым-чаяанныг

Ɵгбелерим бурун шагдан дамчытканы
Ɵндүр чечен ыяңгылыг тыва дылдыг,
Салгал дамчаан сыгыт, хөөмей эртинелиг,
Чаагай мерген чаңчылдарлыг Тыва чуртум.
Сеткил хөңнүм чоргаар ыры,
Сергек омаам, сүзүүм Тывам.

деп чараш одуругларның автору тыва дыл болгаш чогаал башкызы, салым-чаяанныг херээжен шүлүкчү Нина Эртине.

Шүлүкчүнүң чогаадыкчы ажылы Тывага эки билдингир. Ооң бижээн шүлүктерин чечен чогаалга хандыкшылдыглар улуг сонуургал-биле номчуп турарлар. Нина Эртинениң шүлүкчү салым-чаяаны элээди назы-харлыында-ла билдине берген. Эге класстарга өөренип тургаш, баштайгы шүлүктерин бижээн. Башкы, журналист болгаш чогаалчы Даржай Шооманың Булуң-Терек ортумак школазынга организастааны “Сылдысчыгаш” чечен чогаал бөлгүмүнге он бир харлыында-ла барып, чогаал теориязы-биле таныжып эгелээни бичии шүлүкчүнүң чогаадыкчы өзүлдезинге дөгүмчелиг болганы чугаажок. Аныяк шүлүкчү чогаадыкчы арга-мергежилин бедидер аргаларын үргүлчү дилеп чораан. Тываның эң шыырак шүлүкчүлериниң бирээзи, ССРЭ-ниң Чогаалчылар эвилелиниң кежигүнү Өлчей-оол Моңгуштуң удуртуп турганы “Улуг-Хемниң чалгыглары” чечен чогаал бөлгүмүнге, Кызылда күрүнениң башкы институдунуң филология факультединге 1980–1985 чылдарда өөренип турганы үеде Тываның улустуң чогаалчызы Салим Сүрүн-оолдуң удуртканы «Дамырак» чечен чогаал каттыжыышкынынга билип алган чүүлдери ооң шүлүкчү салым-чаяанының өзүлдезинге дыка салдарлыг болганын Нина Түлүшевна сактып чугаалап олурар.
Нина Түлүшевна Улуг-Хемниң Чааты, Чаа-Хөлдүң Ак-Туруг, Булуң-Терек ортумак школаларынга тыва дыл болгаш чогаал башкылап ажылдавышаан, дыка хөй өөреникчилерни чечен чогаалче хандыкшыдып, «Сылдысчыгаш», «Уран сөс» деп аттарлыг чечен чогаал бөлгүмнерин удуртуп, өөреникчи оолдар, уругларның чогаадыкчы салым-чаяанын оттуруп чораан. Удуртуп турганы чечен чогаал бөлгүмнериниң кежигүннери өөреникчилерниң шүлүктерин чыындылар кылдыр үндүргүлээн.

Ак-Туруг суурнуң ном саңынга библиотекарь Клара Сүгежик биле Нина Эртине шүлүктер, проза бижииринге сундулугларның Чаа-Хөлдүң айдыңында аттыг бөлгүмүн үндезилеп тургусканнар.
Нина Түлүшовна Эртине – тускай үннүг шүлүкчүлерниң бирээзи. Төрээн Тывазының кайгамчык чараш бойдус чурумалын «Төрээн Тывам» деп шүлүүнде мынчаар көргүскен.

Мөңгүннелген удазын дег
аржаан суглар
Мөөрүктерден ыяңгылыг
ырлап баткан.
Кышкы хары алмаз чайыр
ховуларлыг,
Хыраа ожуу чайынналган
чойган, пөштүг…

«Ыдык өдээм» деп шүлүктер чыындызында «Ачам кыштаа», «Курбустугже хүннеш чедип», «Казанаавыс», «Авамга», «Ыдык өдээм» шүлүктерге ада-иезин эң-не эргим, чымчак, чылыг сөстер-биле сактып

Берге, нарын амыдырал
кокпазынга
Берген сүмең тынгарып
кээр айдызым-дыр.
Авам сени дөзээн болгаш,
кашпалдарга
Аспас, тайбас, могаг
билбес, шыдамык мен
деп уран-чечен кылдыр бижээн.

Бойдустан чаяалгалыг Нина Эртине чечен чогаалдың чеди номун чырыкче үндүргени херээжен шүлүкчүнүң улуг чогаадыкчы чедиишкини.
/ Галина БУРБУЧУК.
Элегес-Аксы суур.