Боктуг хөрзүннү лабораторияга хынаар

Республиканыӊ көдээ ажыл-агый черлеринге бок төп болбас дээрзин Тыва, Хакас республикаларда болгаш Кемерово областа – Кузбасста Көдээ ажыл-агый хайгааралыныӊ эргелели дыӊнадып турар.

Арыг шынарлыг хөрзүннүг черге бок төгери дээрге бойдуска улуг хора чедиргени болур. Чүге дизе, боктан хөрзүннүӊ чаагай шынары баксыраар. Үлетпүрге бүдүрген бок артынчыларын арыглап-аштаан соонда безин, хөрзүннүӊ биеэги шынарын катап тургузарынга дыка хөй үе херек, рекультивация ажылынга элээн улуг экономиктиг чарыгдал үндүрер апаар.

Үстүнде айыттынган албан чериниӊ ажылдакчылары апрельде Кызыл кожууннуӊ чурттакчыларыныӊ чөпшээрел чок бок төп турар черлерин хынаан. Көдээ ажыл-агыйга көрдүнген 122 дөрбелчин метр черде бок төп турарын тодараткан.

Бок чыгган черниӊ адаанда хөрзүннүӊ тургузуунуӊ кайы хире баксыраанын тодарадыры-биле, кезек хөрзүннү ап алган. Ону Кемерово хоорайда «Дириг амытаннарныӊ кадыкшылын камгалаар бүгү-российжи эртем-шинчилел институдунуӊ» лабораториязынче чорудупкан.

Боктуг чер участоктарыныӊ ээлери-биле ужурашкаш, ногаа тарып өстүрер, мал одарладыр черлерин хумагалыг эдилээриниӊ дугайында тайылбырлаан.

ХАРЫЫСАЛГАЛЫГ КИЖИ КЫМЫЛ?

Көдээ ажыл-агыйга көрдүнген черлерни бокталдырбазы-биле, баш удур хайгаарал чорудар угланыышкынныг ажылды үргүлчү чорудуп турар.
Кайы-бир девискээрде бок төп турар болза, баштай ол черниӊ ээзин тодарадыр. Чүге дизе, хуу чер участогунуӊ ээзи азы ону хөлезилеп алган улус шак ол девискээрни арыг-силиг эдилээр хүлээлгелиг болур. РФ-тиӊ Чер кодекизиниӊ 13-кү чүүлүнде ону тодаргай айтып бижээн.

Бир эвес хуу ээзи чок, кымга-даа хамаарышпас черлерде бок төп каан болза, ол дээш харыысалгалыг улус — тус черниӊ бот-башкарылга органы, кожуун, суму чагыргазы болур. Чүге дизе кожууннуӊ, сумунуӊ девискээринде бок аштаар ажылды башкарар юридиктиг чер – эрге-чагырга органы болур. Ынчангаш хуу кижиге, организацияга хувааттынмаан чер участогун бокталдырбайн, арыг-силиг тудары, чыглы берген бокту аштап-арыглаары — муниципалитеттерниӊ дорт хүлээлгези.

Чер участогунуӊ хөрзүнүнүӊ химиктиг бүдүмелдер, микроорганизмнер болгаш бок-күзүрүм-биле хирлени бээрин болдурбазынче кичээнгей салырын Көдээ ажыл-агый хайгааралыныӊ эргелели сүмелеп турар.
Чер участогунуӊ ээлери болгаш өске-даа кижилер бойдус хүрээлеӊинге хора чедирбес, ону бокталдырбас, хирлендирбес ужурлуг дээрзин РФ-тиӊ Чер кодекизиниӊ 42-ги чүүлүнде доктаадып каан.

Р. ДЕМЧИК белеткээн.

"Шын" №35 2023 чылдың май 17