Көк-кат – честек-каттың соонда эң-не нептереңгей кат. Ол колдуунда аргага, тайга эзимнери, тулааланы берген ыяштар, тарамык үнген аргаларлыг хемнер унунга өзер. Ооң көк азы ак-көк өңнүг каттары болгаш бүрүлери эм шынарлыг.
Тургузуунда А биле К витаминнер бар болгаш, чүрек-дамыр системазынга эки салдарлыг. Ол хан суугадыр шынарлыг. Ынчангаш варикоз биле тромбоз аарыгларынга дыка эки профилактика болур.
Көк-катта железо, кальций, аминокислоталар хөй. Каттарын цинга болгаш дизентерия аарыгларынга удур эм кылдыр база ажыглаар. Бүрүлериниң хандызын чүрек аарыгларынга ажыглап турар. Ол ышкаш организмниң ажыл-чорудулгазын хөөн киирер, ниити быжыглаар шынарлыг. Көк-катты кижи назынын узадыр деп санап турар. Угаанын чидирген улуска база дыка ажыктыг, ынчангаш ону «угаан чеми» база дээр.
Чаа чыгдынган каттарының чулуу – кадыкшылды дадыктырар болгаш чаагай, сериидедир суксун. Ооң кадындан варенье, джемнер кылыр.
Бурун шагдан тура көк-катты будук кылдыр база ажыглап турган. Ооң көк өңнүг каттары кижиниң кежин азы идик-хевин былчап болур. Уксустуг суг-биле аштаарга, адырлы бээр.
Көк-каттың чуртту Соңгу Америка. Тус черниң чурттакчылары индейлер көк-катты аъш-чемге ажыглаар, эм шынарлыг хандылар кылыр чаңчылдыг. Көк-каттың бүрүлерин хоюткаш, кеш чымчадыр хоолулуг кремнер кылгаш, ажыглаар турган. Индейлер көк-катты дыка хумагалаар, хүндүлээр. Ону ыдыктыг үнүш деп санаарлар, чүге дизе ооң чечээ беш адыр сылдыс хевирлиг. Ол мерген угаанныг чон чаагай амданныг, сүүзүннүг, эм шынарлыг каттарны аш-чуттан болгаш аарыглардан камгалазын дээш, бурганнар чоруткан деп бүзүрээр турган.
"Шын" №62 2024 чылдың август 17
