Ак-Довурак хоорайның дугаары үш школаның 10 «б» клазының ѳѳреникчилери Хѳнделең сумузунуң хоочун малчыннары Юрий, Дина Күжүгеттерниң аалынга ачы-дуза чедирип, дузалажып чорааш, тыва чоннуң хемчээлдери-биле танышканнар. Ажы-тѳл хоочун малчыннарның тайылбырын хѳлчок сонуургаан.
Узунунуң хемчээлдерин мал-маганның, аът-шарының ѳртеп баглап мунарынга узун-тын, муңгаш-тын, аргамчы, бызаа мончары, челе дээн чижектиг багдан кылган херекселдерин хемчээринге ажыглаар чораанын хоочуннар сактып тайылбырлаан.
Тыва хемчээлдер амыдыралывыста бүгү-ле талаларында ажыглаттынып турар. Ынчангаш тыва хемчээлдерни тыва дылывыска ажыглаары чугула деп санаар мен.
Амгы үеде бурунгу тыва хемчээлдерни амыдыралда улуг назынныг чон ажыглап турар. Ынчангаш аныяк- ѳскенге тыва хемчээлдерниң тѳѳгүзүн дамчыдары чугула.
Тыва чон узунунуң хемчээлдерин мага-бодунуң мѳчүлеринге деңнеп, чижеглеп хемчээр турган.
Бир илиг – айтыр салааның доора дуртунуң хемчээли, 2 хире см.
Мычак – улуг салааның доора дурту, 3 хире см.
Ийи илиг – айтыр болгаш ортуку салааның доора дуртунуң хемчээли, 4 хире см.
Мугур сѳѳм – холду чудуруктаны аарак айтыр салааны базып алырга, ооң мугурундан улуг эргек аразында хемчээли, 15 хире см.
Сѳѳм — айтыр салааның бажындан улуг эргекке чедир хемчээл, 19 хире см.
Карыш – ортаакы узун салаа-биле улуг эргек аразында хемчээл, 20–25 хире см.
Шенек – холдуң кыры дуртунуң хемчээли, 40–45 хире см.
Базым – буттуң ээжээнден өске бажынга чедир хемчээл, 71 хире см.
Чарык кулаш – чада туткан холдуң бажындан хѳрек ортузу тѳш чанынга чедир хемчээли, 71 хире см.
Кулаш – ийи холду чада тудупканының хемчээли, 150–170 хире см.
Изольда КҮЖҮГЕТ,
Ак-Довурак хоорайның математика болгаш информатика башкызы.
“Шын” №22 2024 чылдың март 23
