УГААДЫГ
Бир кижи, өлүр шагы келирге, Бургандан диленген-дир:
— Оода ам үш чылдан берип көрем, Бурганым.
— Ол үш чылың канчаар ажыглаар сен?
— Чүгле эки херектер кылыр мен — деп аашкынып-тыр.
Үш чылды берген. Диленип алган үш чылында хөй-ле эки чүүлдерни кылып, кижилерге мактадып, шаңнадып, шаг болган.
Бир катап кудумчуга сандайга олурда, бир кырган-авайның өөгү үзүлгеш, сандай адаанче чуглуп кире берген.
Өөгүн сүрүп чорааш, ап бээримге-даа, дөмей эскерген эвес. Четтирдим-даа дивезе хөңнү — деп бодап олургаш, арай деп тургаш, сандай адаанче доңгайып чыткаш, өөктү тыпкаш, кырган-авайның соондан четкеш:
"Бо өөгүңер үстү берди" — дээш, берипкеш, кылаштап чорупкан. "Ында улуг буян кайда боор" — дээш, ол херээн дораан уттупкан.
Удаваанда, диленип алган хуусаазы төнген. Дываажаңче орукту черле ажылдап алган мен деп, идегелдиг оочур манап турда, Бурган бо келген.
Эки кылган херектерин деңзигүүрге салып эгелээн. Кандыг-даа кылган херектерин салырга, деңзиниң эки чартыынче шоолуг кил баспас болган.
— Бо эки кылган херектерим чоп шоолуг кил баспас чоор, Бурганым? — деп айтырган.
— Ол херектериң дээш дириг чорааш, шаңнал-мактал ап каапкан кижи-дир сен — деп харыы алган — Ам канчаар Эрлик-Хаанның оранынче баар болган-дыр сен — деп, Бургандан чарлык келген.
Эрлик-Хаан чедип келгеш:
— Чаңгыс өөк мында, менде келди, бо мээң эвес-тир — дээш, Бурган башкыга эгидип берген.
Ол чаңгыс өөктү Бурган деңзиге салыптарга, деңзи караан чааскаан чая базыпкан-дыр.
Амырап, өөрээн кижи Бургандан айтырган.
— Бо чүү болу берди, Бурганым?
— Буянныг херекти кылгаш, харыызын негеп алыр болзуңза, дываажаң оранынче баарыңда, ол херээң ачы-буянын чидирип алыр. Эки, буянныг үүле кылгаш, харыызын манап, шаңнал-мактал негеп чорбас болза эки. Буян кылган кижи, Бурган оранынче чоокшулап олурар.
Галина ОДУМАЧИ.
«Шын» №78 2023 чылдың октябрь 14