Апрель 12 – Космонавтика хүнү
Космосту ёзулуг хуулгаазын чүүл деп болур. Космос, ракеталар болгаш планеталар дугайында кижилер, ылаңгыя бичии уруглар, дыка сонуургаар. Ол дугайында ажы-төлге бөдүүнү-биле тайылбырлап берип болур.
Юрий Гагарин – бирги космонавт
1961 чылдың апрель 12-де делегейде бир дугаар космосче ужудуп үнген кижи Юрий Гагарин. Ол дээрже «Восток» деп ракетага ужудуп үнгеш, бистиң планетавыстың кайы хире чаражын көрген: Черниң кырында «дыдыраш» булуттар, челээш, дүндүүнде кара-көк дээр. Ужудуушкун 108 минута үргүлчүлээн.
Гагарин ракетага көңгүс чааскаан турган-даа болза, ол ужудуушкунну совет эртемден Сергей Королёвтуң удуртулгазы-биле бүдүн команда белеткээн. Ол бүгү ужудуушкун үезинде Гагарин-биле радиохарылзаа таварыштыр чугаалажып турган.
Гагарин Черже бадарда, капсула иштинге, парашют-биле баткаш, Волгадан ырак эвеске менди-чаагай дүшкен. Космонавтыны бир-ле дугаар картошка тарып турган кырган-авай уйнуу-биле көрүп кааннар. «Мен орус, совет космонавт-тыр мен! Космостан ужуп келдим!» — деп, Ю. Гагарин оларга чугаалаан.
Оон эгелээш-ле, Юрий Алексеевич Гагарин делегейде эң-не сураглыг кижи апарган. А Россия биле Совет Эвилели космосче бир дугаар кижи үндүргенинге улуг чоргаарланыр.
Бо хүнде кижи төрелгетен космос шинчилелдеринге база бир базымны кылган. Флоридада НАСА-ның Кеннеди аттыг космос төвүнден Crew Dragon деп космос аппарадын чүдүрүп алган Falcon 9 ракета ужуп үнген. Делегей чергелиг экипажта «Роскосмостуң» космонавтызы Кирилл Песков бар. Кирилл Песков 1990 чылдың май 1-де Кызыл хоорайга төрүттүнген. Космос ужудуушкунунга ооң киржилгези – космос шинчилелиниң хөгжүлдезинге киирген үлүг-хуузу болуп турар. Бо чылгы Космонавтика хүнүн уткуштур чүгле Тываның эвес, а бүгү Сибирьниң чурттакчы чонунга Кириллдиң ужудуушкуну чоргааранчыг болуушкун болган. ТР-ниң Баштыңы В.Ховалыг Тывадан бир дугаар улуг ужудуушкун-биле байыр чедирген.
«Бүгү Сибирьге, ылаңгыя Тывага, бо дээрге дыка улуг чедиишкин-дир. Бистиң космонавтывыс Кирилл Песков бир дугаар орбитаже ужуп үнген. Маңаа, Кириллдиң төрээн черинге, ол Россияның алдарлыг космос чаңчылдарын уламчылаар деп бүзүрээр бис. Кирилл кажан-бир шагда Тывага келгеш, бистиң ажы-төлүвүске космос дугайында чугаалап бээрин күзээр-дир мен. Ындыг кижилерниң арга-дуржулгазы өзүп олурар чаштарга сорук киирер» — деп, Владислав Ховалыг бодунуң блогунга бижээн.
Делегей чергелиг чаа экипаж 2025 чылдың июльга чедир, 6 айның дургузунда аңаа тургаш, 200 ажыг эртем шинчилелдерин болгаш шенелделерни кылып чорудар.
Тывага төрүттүнген космонавт Кирилл Песковтуң дугайында интернет четкизинде ооң хууда блогундан көрүп болур. «Шын» солуннуң дараазында үндүрүлгелеринден база номчуур силер.
А. ОНДАР белеткээн.
Чуруктарны интернет четкизинден хоолгалаан.
“Шын” №13 2025 чылдың апрель 10