Чаа чылдың ширээзин янзы-бүрү чаагай аъш-чем-биле делгээри өг-бүлелерниң чаңчылы болгай. Ынчалза-даа столга олурупкаш, идээледир чемненири база бир «чаагай» чаңчыл апарган.
Идээледир чемненири хоралыг дээрзин гастроэнтерологтар кичээндирип турар. Кадык организмниг, чиир чемин деңзигүүрлеп билир кижилер чылда чаңгыс катап хөй чемненип болур-ла ыйнаан, коргунчуг чүү-даа болу бербес. Ынчалза-даа эмин эрттир хөй чем чиггеш, ижин аартап, хевергеш, сарыы хайны бээр байдал кымга-даа таваржып болур. Байырлалда ындыг эпчок байдалдар күзенчиг эвес болгай.
Ынчангаш Чаа чыл дүнезинде үстүг-чарлыг чемни, ылаңгыя алкоголь-биле холуурун шеглээр болза эки. Ёзулуг-ла частыр газ-биле дөмей болур. Ол бестиг баарзыктың хөй ферментилер ажылдадырын күткүптер болгаш, клапанны курулдуруптар. Түңнелинде, дыка хөй ферментилер бестиг-баарзыктың бодун хайылдырып эгелээр. Оон хуулгаш, аар панкреатитке чедирер.
Ажыткан далган биле эът — дүүшпес чүүлдер-дир. Ынчангаш байырлал менюзунга аргалыг болза, эъттиг хуужуурларны сүмелевейн турар. Эътти крахмал чок ногаа-биле (зелень, огурец, салат, брокколи, чигирзиг перец) холуурга эки. Картофель, свёкланы эът-биле хөйнү чиир болза, хөй үс чыылгаш, чем хайылдырарын оожумнадыр.
Байырлал бетинде үеңерни шын хуваап өөрениңер. Декабрь 31-де херээженнер кухнядан үнмейн баар болгай. Болганчок-ла эртенги, дүъштеки чемни чивейн эрттирипкеш, дүне байырлап олуруптар. Ынчан кижиниң хырны ёзулуг улуг согуушкунну алыр. Ынчангаш белеткел ажылдары-биле бодуңарны хилинчектевейн, үеңерни шын хуваап алыңар.
Байырлал ширээзинде делгээн чаагай чемнерниң шуптузун амзаарын кызытпаңар. Бичиилеп чип турда, аңгы-аңгы продуктулар хырынга холушкаш, «кашаланып» каар. Бир эвес фигураңарны камнап турар болзуңарза, эвээш калориялыг аъш-чемни чиирин кызыдыңар.
База бир кажар арга бар. Бирээде, бичии тавактан салып алыңар. Улуг тавакка кайы хире-даа порция салырга, эвээш кылдыр көстүр, ынчангаш чемни немей каарын бодаар. Ийиде, тавакка ногаа азы капуста бүрүзүнден салгаш, ооң кырынче чемни каап чиңер. Кажан тавактың дүвү көстүрге, кижиниң бажынга чем эвээш деп бодал кирип келир, ынчангаш кыр-кырынче каап туруп бээр.
Арага аймаан шеглеңер. Эзиртир суксуннар кижини албаарадыптар. Ынчангаш чемненир контролюн чидириптер. Ол ышкаш алкоголь чемни эки хайылдырар деп билиишкин шын эвес. Харын-даа сыр дедир болур, үстүнде бижээни ышкаш хайылдырары оожумнап, курулдурар.
Байырлал кежээзи уттундурбас солун эртер кылдыр планнап алыңар. Хөй чем чиири аштаанындан эвес, хөй кезиинде чалгаараанындан болуп турар. Каас шиви, делгээн стол болгаш телевизордан өске солун чүүл чок болза, билдингир-ле тавакче хөй кичээнгей салып, билинмес чип-ле олурар апаар силер.
Кандыг-бир солун мөөрейлер, оюн-тоглаадан чогаадып алыңар. Кол-ла чүүл — Чаа чыл уткууру чаагай, нарын аъш-чем эвес, а хуулгаазын, хөглүг байырлал болур ужурлуг.
Хөй танцылап, даштыгаа салют частырын көрүп, арыг агаарже үнерге, хан эргилдезин экижидер, ол дээрге-ле бүдүмелдер солчулгазын дүргедедири-дир.
Чем аразында суг ижерин база утпаңар. Сугже лимон, лайм, апельсин, грейпфрут азы мятаны амдан киир немеп ап болур. Чигирзиг суксуннарга аргалыг болза дегбеңер. Ооң орнунга пунш, глинтвейн, шай азы компот белеткеп алганы дээре. Ол суксуннар чем хайылдырар ферментилерни ажылдадырынга дузалаар. Цитрустарның чаагай чыды бажың иштинге байырланчыг шинчи киирер.
“Шын” №100 2024 чылдың декабрь 28