Кызылдың мурнуу кезээнде «Тубтен Шедруб Линг» азы Будда Шакьямуниниң Өөредиин тайылбырлаарының болгаш боттандырарының ораны аттыг хүрээниң тудуу адакталып, ажыглалче киирериниң чадазында келген. Амгы үеде ооң иштики-даштыкы ажылдары кидин түлүк чоруп турар. Хүрээниң иштинде алды аңгы бурганның: Будда Шакьямуни, Будда Майтрея, Ногаан болгаш Ак Дарийгилер, Калачакра болгаш Ямантака бурганнарының овур-хевирлерин Москвага Даши Намдаковтуң мастерскаязынга кылган, а каасталга ажылдарында база ук чурукчунуң мастерскаязының тускай эртемниг чурукчулары хаара туттунган.
К.С. Күжүгет аттыг культура фондузунуң парлалга секретары Антон Тархановтуң дыңнатканы-биле алырга, бурганнарның овур-хевирлериниң иштинде сарыг шажын ёзулалдары ёзугаар ыдыктыг судурларны, тариналарны, эртине даштарны, ыдыктыг айдыс-күжүлерни шыгжаан. Бурганнарны диргизер ном ёзулалының соонда оларның карактарында пөстерин адырып ажыдар.
Ыдыктыг оран-саваның ажыдыышкыны ай чурагайының Чаа чылында февраль 21-де, Шагаа хүнүнде, болур. Аңаа Россияның үш буддисчи регионнарының баштыңнары, Бурятия, Калмыкия болгаш Алтайның Камбы-лама эргелелдериниң төлээлери, кожа Моолдуң Улан-Батор, Увс болгаш Завхан аймактарының баштыңнары болгаш Камбы-ламалары база 300 ажыг аалчылар чалаткан. Тываның чурттакчылары байырлыг хемчегни дорт дамчыдылгадан көрүп болур дээрзин организаторлар дыңнадып турар.
«Тубтен Шедруб Линг» азы Будда Шакьямуниниң Өөредиин тайылбырлаарының болгаш боттандырарының ораны аттыг хүрээ Россияда эң-не улуг хүрээ деп санаттынып турар. Ооң бедии 56 метр, барык 12 каът бажыңның бедиинге дең, а даштыкы хевири Төвүттүң Лхаса хоорайда Чырыткылыг XIV-кү Далай-Лама Башкының Потала ордузунга дөмей. Тудугнуң долузу-биле акшаландырыышкынын С.К. Шойгу аттыг культура фондузунуң төлээлериниң болгаш РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Шойгунуң бодунуң амы-хуу деткимчези-биле хандырып турар.
30 чыл бурунгаар 1992 чылдың сентябрь 19–22 хүннеринде XIV-кү Ыдыктыг Далай-Лама Башкы Тывага кээп чорааш, ук черге улуг хүрээ тударынга айызын бергенин сагындыраал. 2023 чылдың эгезинде С.К. Шойгу аттыг фондунуң төлээлери Индияның Бодхаяга Чырыткылыг Башкыга чедип, хүрээниң тудуунуң адакталып турарының дугайында дыңнаткан. Хүрээге дээш ыдыктыг шыгжамырларны болгаш эдилелдерни Башкы берген. Оларның аразында Будда Шакьямуниниң бодунуң өртеткен сөөгүнүң артынчыларының кезээ (прах) база болуп турар. Ону Кызылда Тубтен Шедруб Линг хүрээзиниң иштинде Будда Шакьямуниниң овур-хевиринче шыгжаар.
Бо чоокку үелерде Тываның Национал музейиниң шыгжамырындан төвүт болгаш эрги моол бижик кырында буддисчи сөзүглелдерни болгаш судурларны хүрээже эккеп, оларга тускай булуңну аңгылаар ажылдар чоруттунар.
Алиса ДОНГАК.
Ада ТЮЛЮШТУҢ тырттырган чуруу.
