Таңды кожууннуң Балгазын суурда Тываның аграрлыг үлетпүр техникумунда бо хүнде капиталдыг септелге кидин түлүк чоруп турар. Республикада тергиин ортумак өөредилге черлеринге хамааржыр техникумнуң септелгези кандыг байдалда чоруп турарын сонуургап четтивис.
1954 чылда туттунган техникумнуң оран-савазын чаартыр сорулга-биле 2023 чылда «Профессионалитет» федералдыг төлевилелге киришкеш, 100 сая рубльди ойнап алганын техникумнуң директору Ольга Баркова дыңнатты.
— Техникумнуң сургуулдарының чурттаар ниити чуртталга бажыңнарындан эгелээш, өөренир корпустар, чемненир чери база спорт залы шуптузу амгы үениң стандарттарынга дүүштүр чаарттынар. Чазактың талазындан ортумак өөредилге черлеринге улуг кичээнгей салып турары дээш, дыка өөрүп тур бис. «Профессионалитет» федералдыг төлевилел-биле капиталдыг септелге чорудар мөөрейге киришкен бис. 2025 чылда өөренир корпус биле ниити чуртталга бажыңының бирээзинге капиталдыг септелге чорударын планнаан, а 2026 чылда ийиги ниити чуртталга бажыңын база септээр. Бо өөренир корпус дыка эргижирээн, 70 чыл четкен. Ам ында дыка улуг өскерилгелер болган, ишти чылыг, чырык апарган, амгы үении-биле септээн. Ынчангаш улуг өскерлиишкиннер болганынга чүгле коллектив эвес, сургуулдар база дыка өөрүп турар. 2023 чылда «Профессионалитет» национал төлевилел-биле алган дериг-херекселдеривис-биле иштин дериир. Ниити чуртталга бажыңы база бүрүнү-биле таныттынмас кылдыр өскерилген: ханалары, соңгалары, дээвиирлери, крышазы, суг болгаш чылыдылга системалары, өрт сигнализациязы база видео-хайгаарал. Шуптузун амгы үениң стандарттарынга дүүштүр кылган— деп, техникумнуң директору чугаалады.
Тудуг объектизинде 50 ажыг кижи ажылдап турар. Бригадалар аңгы-аңгы, чижээ, суг дамчыдылгазы кылыр азы өрт системазы тургузар бригада боттарының ажылын кылгаш чоруптар. Ол хүн крыша кылыр бригада ажылдап турар болду.
Бирги ниити чуртталга бажыңында ажылдар колдуу доозулган. Сургуулдар ында чурттап эгелээн. Эрги ниити чуртталга бажыңынга 2, 3, 4-кү курстарның сургуулдары чурттаар, а биргикурсчуларны чаарттынган оран-саваже киирген дээрзин директор дыңнатты.
Амгы үеде техникумда 500 ажыг сургуулдар өөренип турар, бо чылын 225 биргикурсчулар өөренип кирген. Республиканың аңгы-аңгы кожууннарындан уруглар, оолдар өөренип турар. Септеттинген оран-савада арыгланыр өрээлдер, душтаныр кабиналар дээш шуптузун чаагайжыткан.
Септелгелер чоруп турда, уруглар кайда өөренип турарын айтырдывыс. «Өөредилге корпузундан аңгыда, 2 муң 400 дөрбелчин метр өөредилге-бүдүрүлге төвү база бар. Ында өөредилге мастерскаялары бар, аңаа парталар салыр ужурга таварышкан бис, сургуулдар ында өөренип турар» — деп, Ольга Петровна харыылады.
Техникумда аңгы-аңгы кожууннардан сургуулдар өөренип турар. Кызыл хоорай чурттуг Буян Оюн агроном мергежилинде өөренип турар. «Ниити-чуртталга бажыңывыс дыка чараш апарган. Ишти чырык, чылыг, чурттаарывыска таарымчалыг байдалды тургузуп берген-дир. Өөренир корпустарывысты база септеп турар. Удавас аңаа өөренип эгелээр бис» — деп, ол өөрүшкүзүн илеретти.
Техникумнуң девискээринде ийи-ийи каът ийи ниити чуртталга бажыңы бар. Ооң бирээзинге бо чылын капиталдыг септелгени чоруткан. Бир өрээлде-ле 4-5 сургуул чурттап турар. Кыс уруглар өрээлин сонуургап көрдүвүс. Ийи каът оруннар, столдар дээш шупту бар.
Шеңне Дашпыл-оол Таңды кожууннуң Дүргенден келген. «Бо өрээлде чаңгыскурсчулар шупту 5 кижи чурттап турар. Ниити чуртталга бажыңын эки септеп каан, бүгү-ле чүүлдеринге таарзынып тур бис. Кунгуртугдан, Кызыл, Чадаана хоорайлардан, Улуг-Хемден дээш аңгы-аңгы кожууннардан келгеш, чаңгыс өрээлде эп-найыралдыг чурттап тур бис. Агроном мергежилге өөренирге, дыка солун-дур. Техникум соонда улаштыр бо-ла угланыышкын-биле дээди эртем чедип алыр сорулгалыг мен» — деп, Шеңне чугаалады.
Ниити чуртталга бажыңының эргелекчизи Чойгана Сартыыл: «Бо ниити чуртталга бажыңынга септелгени 2015 чылда кылган. 10 чыл дургузунда мындыг улуг септелге-даа чоруттунмаан турган. Ам шуут өскерилген, дыка өөрүп тур бис. Ол дээш директорувус Ольга Петровнага, Инга Анатольевнага база бүгү коллективке өөрүп четтирип тур бис».
Техникумнуң директору, РФ-тиң алдарлыг, ТР-ниң улустуң башкызы Ольга Петровна Баркова республиканың өөредилге адырында көскү удуртукчуларның бирээзи. Ол 1982 чылда ук техникумче бөдүүн башкы кылдыр киргеш, 2013 чылдан тура бо хүнге чедир директорлап ажылдап чоруур. Ажылынга бердинген башкының, удуртукчунуң төрээн техникумунга киирген үлүг-хуузу канчаар-даа аажок улуг.
Ажыл-ижи чедиишкинниг техникум чаарттынган соонда, оон-даа хөгжүүр дээрзи билдингир.
Арынны Алдынай СОЯН белеткээн.
Буян ОоржакТың тырттырган чуруктары.
«Шын» №39 2025 чылдың октябрь 9
