Даг спортчуларының маргылдаазы
Россияның камгалал сайыды Сергей Шойгунуң 65 харлааны-биле, май 21-де, Кызылда бактаап турар 55-ки адыгжы даг бригадазы, сайыттың чырык байырлалынга уткуштур, армейжи маргылдааны Кара-Хаакта полигонга эрттиргеннер. Бо байырлалга Төп шериг округунуң күш-культура талазы-биле удуртукчузу подполковник А.Машков чедип келген.
Кара-Хаакта полигонда кылымал чалым хая – скалодром эрткен чылын кылдынган. Ийи дөмей скалодромнуң бедии 10 метр. Дөрт талазындан үнер кылымал даштарлыг. Соңгу, калбак талазында үстүнде 3 метр чер ийленчек, а мурнуу талазы спортчу чарышка дүүштүр кылдынган, туттунар кылымал даштар эвээш болгаш улуг хемчээлдиг.
Адыгжы даг бригадазы боттарының коллегалары болур Тываның альпинизм федерациязының кежигүннерин байырлалынче чалаан. Республикада болуп турар даг талазы-биле маргылдааларга альпинизм федерациязы адыгжы бригаданың шериглерин албан чалаарлар. Ынчангаш даг адыгжылары Цаган-Шибэту сынында меңгилиг бедиктерже-даа үнүп турарлар, Сүт-Хөлде скайраннингиниң, Наадымнарда республиканың скалолазание талазы-биле чемпионадының, Дөгээ кырынче чарыштарның доктаамал киржикчилери.
Камгалал сайыдының юбилейлиг хемчээлдиг маргылдаазынга республиканың информацияның массалыг чепсектериниң төлээлери база чалатканннар: «Шын», «Тувинская правда» солуннар, КТРК «Тыва», «Тыва-24» телекомпаниялар.
Шупту киржикчилер болгаш чалаткан журналистер Россия иштинде чарлаттынган бот-аңгыланыышкынның негелделерин күүседип, арыннарында маскаларлыг болгаш аразында турар хемчээлди сагып турганнар.
Спортчу чыскаал үезинде альпинизм федерациязы даг бригадазынга болгаш Төп шериг округунуң төлээзинге тускай белекти байыр чедириишкини-биле кады берген. Маргылдааның кол судьязы капитан А. Дунаевтиң свистокту эдискени-биле хар-назы аайы-биле чидиг маргылдаа эгелээн. 55-ки даг бригадазының шериглери он ажыг кижи, а альпинистер 5 кижи болган. Маргылдааның кол утказы: белинде куржаг хендир-биле быжыглаттынган спортчу кылымал даштардан туттунуп, кончуг дүрген өрү «маңнаары» болур, скалодромнуң эң үстүнге четкеш, доора демирни часкаптар. Ийи секундант адаанда үени хемчээп турарлар. Оон ортумак үени санаптар.
Скалодромнуң артыы талазында, үстүнде ийленчектиг 10 м. ханага болган маргылдааның түңнели мындыг. 30 харга чедир аныяк спортчулардан бирги черде Алик Дарма (адыгжы даг бригадазы), ооң үези 12,6 сек. Ийиги черде Аңнаш Содунам (альпинизм федерациязы), үшкү черде – даг адыгжызы Чиңгис Норбу. 30-40 хар аразында спортчулардан шаңналдарны шуптузун даг адыгжылары алганнар. Бирги черде Айдаш Барашков, ийигизинде Михаил Чүлдүм, а үшкүзүнде Буян Сактаагай. 40 хардан өрү спортчулардан альпинизм федерациязының төлээзи, Аңнаштың ачазы Роберт Содунам тиилээн. 70 хардан өрү назылыглардан киржикчи – альпинизм федерациязының удуртукчузу Маадыр-оол Ховалыг чааскаан өрү «маңнап» четкен.
Скалодромнуң мурнуу талазында «эталон» деп адаар, туттунар черлери ырак ханага маргылдаага эң дүрген Аңнаш Содунам 13.5 сек. «маңнап» үнген. Ийиги черде Алик Дарма, а үшкүзүнде база даг адыгжызы Чиңгис Норбу.
Тиилекчи болгаш ийиги, үшкү черлерни алган альпинист спортчулар ТР-ниң спорт яамызының Хүндүлел бижиктери болгаш медальдары-биле шаңнаткан.
Даг адыгжыларының эң шыырак альпинист спортчузу Алик Дарма – Россияның Чепсектиг Күштериниң чемпиону, армейжи үш хевирниң даг спортунуң талазы-биле спорт мастери. Ол чалым хая үнүп, адып-боолап, ыракка маңнап-даа турда дески. А федерация спортчузу Аңнаш Содунам чоокта чаа 18 харлаан, Тываның скалолазание талазы-биле ийи дакпыр тулган чемпиону, амгы үеде Новосибирск хоорайда студентилеп турар. Федерация командазының бир кежигүнү – Найыр Ондар школачы тургаш-ла, «Россия альпинизи» хөрек демдээниң эдилекчизи, самбо хүреш талазы-биле Красноярскиниң чыынды командазының кежигүнү, Красноярскиниң шериг- инженер институдунуң курсантызы.
Бо даг маргылдаазы 55-ки адыгжы даг бригадазының шериглеринге чайын эртер «Эльбрус дээрбээ» деп российжи армияның улуг хемчээлдиг маргылдаазынга белеткел болган. Тыва альпинистер-биле адыгжы даг бригадазының шериглери доктаамал эгин кожа база тывалар төөгүден бээр кадыр чалым хаялар төлдери дээрзин, бо маргылдаа база катап бадыткаан.
Бистиң корр. Саяна Монгуштуң тырттырган чуруктары. #Шын