Чаа школаның байдалы
17 дугаар школаның планнаашкынын чорутканы таарымчалыг: делгем өрээлдерлиг, ылаңгыя спорт-биле кичээлдээринге, кадыы кызыгаарлыг кижилерге база таарымчалыг. Ынчалза-даа хөй хевирге ажыглаттынары – бир талазы. Күзенчиг чүүл болза, уруглар школага кээрге, бүгү-ле чүве бажыңында-биле бир дөмей, эптиг таарымчалыг, долгандыр артык чүү-даа чок куруг ханаларлыг казармага дөмейлешпес болур ужурлуг.
Башкылар чоорту школазының ёзулуг овур-хевирин тургузуп, харын-даа сагыш-сеткил талазы-биле байлак өөредилге чери кылдыр хуулдуруптар боор дээрзинге идегел улуг. Бо талазы-биле өөредилгениң хөй талалыг ажылын бажыңның чылыы-биле холбап шыдапкан Президентиниң кадет училищезинден үлегер ап болур дээрзин, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чугаалаан.
Тиилелгениң шөлүнде стеланы үрегдээн
Кызыл хоорайның Тиилелге шөлүнде Ада-чурттуң Улуг дайынының киржикчилериниң болгаш Тыва Арат Республикадан фронтуже чоруткан эки турачыларның аттарын бижээн стеланы билдинмес кижилер будук-биле чаштырып бужартаткан.
РФ-тиң ИХЯ-ның Эргелелинче билдириишкинни киирген. Ук херекке хамаарыштыр полиция ажылдакчылары хыналданы чорудуп, чоогунда турар бажыңнарда тургузуп каан видеохайгаарал камераларын көрүп, буруулуг кижилерни тодарадып турар.
Амгы үеде «Чаагайжыдылга» КУБ-туң ажылчыннары стеланы катап хевир киирип, чаштырган будукту аштап-арыглаан.
«Чырыыңар өжүрер бис!»
Мындыг сөстерни үргүлчү эвес-даа бол, дыңнай бээр таварылгалар кайы хөй. Башкарылга организациялары чуртталга-коммунал ажыл-агый төлевирлерин 100 хуу чыып, төлеттирип алыр дээш чурттакчыларны электри чырыын, газ, сугну өжүрер бис деп, коргудуп, бо-ла кыжаны бээр.
А чурттакчы чон чүге, чүү дээш төлевейн барганының чылдагаанын олар тодарадып, билип алыксавас-даа. Аарааш бе? Азы шалыңын саадаткан бе? Башкарылга компаниязын бо чүүлдер шуут дүвүретпейн турар. Бо талазы-биле Дээди суд чурттакчы чоннуң эрге-ажыын камгалаары-биле ажылдарны чорудуп эгелээн.
2017 чылдың июнь 27-де №22 доктаалының 40-ги пунктузунда судтуң тайылбырының дугайында бижиттинген.
Коммунал хандырылганы үзериниң негелделери
Коммунал хандырылгалар талазы-биле өрелер сугну, чырыкты, газты өжүрер чылдагаан эвес-тир деп, Дээди суд дыңнаткан. Ону чүгле шупту байдалдарны өөренип көргеш, өжүрер ужурлуг:
Бажың ээзиниң өрези чурум үрээшкининге дүүшкек болур ужурлуг. Чижээ, бир эвес өрезиниң түңү 300 рубль болган болза, ол дээш чырыкты өжүрбес ужурлуг, ол дээрге-ле бажыңда чурттап турар кижини таарымчалыг байдалдан кызыгаарлап турары болур;
Өрезин төлээри-биле өрелиг кижиге хамаарыштыр хемчеглер түңнел чок болган болза, чүгле ынчан чырык хандырылгазын өжүрүп болур. Чижээ, башкарылга организациязы баштай өрелиг кижиге чыглы берген өрезиниң дугайында сагындырып, өрезин төлеп алыры-биле хуусааны азы кезектеп төлээр арганы бээр ужурлуг. «Тайбың» шиитпир болдунмаан болза, чүгле ынчан чырыкты өжүрүп болур;
Коммунал ачы-дуза хандырылгазын үзери бажыңда чурттап турар кижилерниң кадыынга болгаш амыдыралынга айыылды тургуспас. Бажыңда чурттап турар өске кижилерге хора чедирбес ужурлуг. Чижээ, бажыңда чаш уруглуг бот-ие чурттап турар болза, коммунал хандырылга ап турар дээш бажыңның ээзи, чаш уругнуң иези төлээр ужурлуг, а ол бодунуң ээлчээнде, акша чогундан төлеп шыдавайн, өрелиг апарган. Бир эвес өрезин төлевээн дээш сугну өжүрүп кааптар болза, чаш уругнуң кадыынга айыылды тургузуп турары ол болур.
Ынчангаш, коммунал хандырылга талазы-биле өрелиг апарган болзуңарза, ону үзүп азы өжүрүп кааптарындан корткан херээ чок. Башкарылга организациязы баштай силерни сагындырып, өрени төлеп алыр аргаларны (соңгаарладып, үзүктеп, азы өрениң чартыын эрттирип) саналдаар ужурлуг. Бир эвес чырыкты үзе кезер дээн болза, силерден аңгыда бажыңда чурттап турар өске кижилерниң кадыынга болгаш чуртталгазынга айыылды тургузуп, эрге-ажыыңарны хажыдып турар дээрзин негеп тургаш, чедип алыңар.
Тудуг, архитектура чаа арыннар
Дүүн ТР-ниң Чазааның хуралынга Чазак Даргазы Ш. Кара-оол тудуг болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агыйының сайыдының бирги оралакчызынга кордап турар Мерген Дагбаны томуйлаар деп турарын деткээн. Сайыттың оралакчыларынга кордап турар ийи кижиниң эртем-билиин, ол албан-дужаалга ажылдаптар арга-шинээн хынап көөрүн дааскан.
Ол ышкаш ТР-ниң кол архитекторунуң дужаалынче кордап турар Сейнек-оол Иргиттиң ажылдап болур компетенциязын хынаар, дараазында Чазак хуралынга бо айтырыгже база катап эглип кээрин дааскан.
Бо айтырыгны чугаалажып тура, хоорай-суурларывыстың кирер оруктарында бок овааланы берген чыдарын, тудуг-суурлар архитектурный планга дүүшпейн турарын, харын-даа мооң мурнунда кол архитектор турган кижи бодунуң бажыңының херимин кудумчуже үндүр херимнеп алганын болгаш чуртталга фондузун садыг, кафелерже шилчидип турарын ол шүгүмчүлээн. Үгек садыглар, киоскилер айтырыгларын өске хоорайларда шагда-ла чогумчудур шиитпирлеп каапканын Ш. Кара-оол демдеглээн.
Бистиң корр.