Тес-Хем кожууннуң Ү-Шынаа сумузунуң девискээринде, Сарыг-Тал деп черде, малчын аалдың мал-маганынга тарылга кылып чеде берген мал эмчилери ол өдектиң шээр болгаш бода малы кеш аарыындан аарый бергенин илереткен.
Республиканың ветеринария албанының Тес-Хем кожуунда салбырының эргелекчизи Людмила Кончуктуң демдеглээни-биле алырга, бо аарыгдан чүгле бода болгаш шээр мал аарыыр: малдың эъди изиир, оъттавас, чараазы дырылаар. Ук аарыг кижилерге айыыл чок. Бо хүнге чедир мал-магандан кижиже халдай берген барымдаа кайда-даа тодараттынмаан. Шак-ла мындыг аарыг Тес-Хем кожуунга бир-ле дугаар тодараттынган. Ооң мурнунда малга черле ындыг аарыг туруп көрбээн.
Бо кеш аарыындан ыт болгаш чылгы мал аарывас, ынчалза-даа олар аарыгның тарадыкчылары болу берип болур. Амгы үеде Сарыг-Талда аал онза кичээнгейде. Аараан малды ниитизи-биле 70 хире бода, 11 өшкү-хойну узуткаан. 30 хонук дургузунда хүннүң-не аалда бар малдың эъдиниң изиин хынап турар.
Мал эмчилериниң дыңнатканы-биле алырга, эът садыгларынче аарыг малдың эъди канчап-даа кирбес. Чүге дээрге аарыг малдың эъдин мал эмчилери дораан тодарадыпкаш, садыг-саарылгаже эрттирбес дээрзин олар ыяк шынзыткан. Мал бүрүзү тускай бүрүткеттинген дугаарлыг болганда, аарыг мал эъди, сүдү садыгларже кирбес ужурлуг. Малчын аалдың малының баш саны билдингир. Оларның кажы аарыгдан өлгенин, кажын узуткааны, кажы санда кирип турары мал эмчилериниң даңзызында бар.
Тес-Хем кожууннуң көдээ ажыл-агый эргелелиниң даргазы Олимпиан Чургуй-оол:
– Аарыг тодараттынган соонда, барык бир айның дургузунда карантинни чарлаан. Берт-Дагже баар орукта эрттирилге пунктузу ажылдап турар. Кожууннуң чагырга чериниң ажылдакчылары ээлчежип алгаш, хыналданы чорудуп, эрткен-дүшкен техниканы доозазын дозуп, эът бар-чогун хынаар эрттирилге пунктузун организастаан бис. 30 хонук эрткенде, байдалды өөренип көргеш, улаштыр кандыг шиитпир үндүрерин ынчан сүмележир бис. Мал-маганны чогуур үе-шаанда тарыдып, шинчидип турары кончуг чугула. Чүгле Сарыг-Тал девискээриниң аалдарын эвес, а бүгү кожууннуң мал-маганын доозазын хыналдага алган. Чогуур ажылдарны чорудуп турар.
Айдың ОНДАР.
Буян ООРЖАКТЫҢ тырттырган чуруктары.
«Шын» №93 2023 чылдың декабрь 6
