Апрель 19-та Кызыл кожууннуң Черби суурга чон хуралы болган. Аңаа кожуун чагыргазының болгаш суурнуң бүгү удуртукчулары чыглып, чербижилерни дүвүредип чоруур социал айтырыглары база суурнуң келир үеде хөгжүлдезиниң дугайында чугаалашкан.
Хурал мурнунда кожууннуң чагырыкчызы Белек Уйнукай бүгү оралакчылары-биле суурнуң социал албан черлеринге четкеш, байдалды өөренип көргенин чугаалаан. Бо хүнде Чербиниң эмнелгезиниң ээн турар оран-савазын кайнаар ажыглап болурун, школада сургуулдарның ийи ээлчег-биле өөренип турарын барымдаалап, ону эде көөрүн, суурнуң аныяктарының хостуг үезин чөп ажыглаары-биле спортчу хемчеглер эрттирер спорт залы чогу, хоорайдан суурже аргыжылга оруунуң үрелип турарын, арга-арыг камгалалының хүрээлеңинче кирген суурнуң девискээринде бок дугайында дээш өске-даа айтырыглар болгаш суурнуң чурттакчыларының санал-оналын дыңнап, хуралдаан.
Чоннуң көдүрүп турар айтырыглары чөптүг. Эмнелгени дүжүрүп кааптарга, хөй кижи ажыл чок арткан. Чербиде чүгле ФАП ажылдап турар. Кызыл кожууннуң чагырыкчызы удавас Каа-Хем суурга туттунар эмнелгеге хөй эмчи сестралары, эмчилер херек апаарын чугаалааш, ажыл чок арткан специалистерге баш бурунгаар ынаар ажылга тургустунуп ап болур арга барын дыңнаткан. Эрги эмнелге турган оран-саваны школага бээр дээни эки эвес сүме дээрзин Чербиниң школа директору чугаалап, ук эмнелгениң оран-савазы эргижирээн, ынаар сургуулдар киирери айыылдыг, ооң чанында школаның норма ёзугаар негелдезинге дүгжүпкү дег уруглар ойнаар шөл безин чогун бадыткаан.
Амгы үеде 180 өөреникчилиг школаның бодунуң байдалы база нарын, дарый капиталдыг септелге негеттинип турар. Чанында уруглар сады көрдүнген чаа школа төлевилелдери-биле кончуг чараш школалар чер-черлерде туттунуп турар. Чербиниң улуг-биче чону шак ындыг чаа школаны четтикпейн манап турарын хурал киржикчилери саналдап чугаалаан.
Ол хуралга Тываның Журналистер эвилелиниң мурнундан делегация киришкеш, хөй чылдарда шиитпирлеттинмейн турар айтырыы – журналистерге Чербиниң девискээринден чер аңгылап бээриниң дугайында дилеглиг четкен. Хуралдың хүн айтырыынче журналистерниң көдүрүп турар айтырыын кииргенинге өөрээш, ТЖЭ-ниң мурнундан 12 кижи хуралга киришкен.
Бо айтырыгны көдүрүп, ТЖЭ-ниң Коммерцияга хамаарышпас садчылар эштежилгезин тургузуп, барымдаалыг саазын-документилер тудуп алгаш, чазак-чагырга, кожуун, суму удуртукчуларынче төнчү чок халып эгелээнивистен бээр үш дугаар чыл уламчылап турарын сагындырза чогуур.
А бир эвес бо айтырыгның шуут эгезин ап көөр болза, бо чылын мугур 15 чыл болуп турар. Ынчан “Тыва” КТРК-га ажылдап турган үевисте коллегавыс Григорий Дамдын эгелекчи саналды компанияның удуртулгазынга көдүрген турган. Ол үеде хамаарылгалыг даргаларывыс деткимче бербейн барганы-биле чогувайн барган. Оон-даа ырадыр алыр болза, совет үеден бээр республиканың бүгү ажыл-амыдыралын дүн-хүн, чай-кыш дивейн, чырыдып чоруур журналистерниң эң-не нарын социал айтырыы – чурттаар оран-сава айтырыы мынчага чедир шиитпирлеттинмейн турары чаржынчыг байдал болу берди. Хөй чылдарда ажылдап чоруур, ам хоочуннар санынче шилчип эгелээн журналистеривис мынчага чедир хөлезиде бажыңнарда чурттавышаан.
Тываның Журналистер эвилели удуртур-баштаар черлерден белен бажың-балгат негевейн, оода черден берип көрүңер, чурттаар оран-савадан тудуп ап көрээли деп, дилеп турар бис. Ийе, баштай 25 гектар черни “Чедер” курорт чанында шөлден берген. Чеде бээривиске, тулаа болган. Аңаа бажың тудар хамаан чок, картошка безин өспес шөл болган. Ийи дугаар черни Каа-Хем суурнуң девискээринден бээриниң кыры келгенде, удуртулгазы каш удаа солушкаш, база бербейн барган. Үш дугаарында, Черби чоогундан чер дилээрин даргалар сүмелээн. Ол айтырыгны чон хуралынга сайгарып чугаалашканы бо.
Хуралга ТЖЭ-ниң кежигүннери ТР-ниң алдарлыг журналистери Виталий Кузнецов, Инна Принцева, Эльвира Лифанова болгаш журналистер Мерген Ондар, Дамба-Доржу Ынаалай, Ольга Ворона, Ольга Возовикова, Константин Куцевалов, Эрес Монгуш, Наталья Черноусова, Алдынай Салчак база мен кириштивис. Сөс алгаш, чүвениң утказын тайылбырлап, бир эвес Чербиниң чоогунга журналистерге черни аңгылап бээр болза, эки талалары хөй, суурда шиитпирлеттинмейн турар нарын айтырыгларын ТЖЭ-ниң кырында турар федералдыг деңнелдиг Эвилелдиң удуртулгазынга чедир көдүрүп болур аргалыын ТЖЭ-ниң даргазы Э. Лифанова тайылбырлаан. Өске-даа эш-өөрүвүс, чербижилерниң эрге-ажыын хажытпайн, бүгү негелделеринге дүүштүр айтырыгны көдүрүп турарын чугаалаан. Хуралдың түңнелинде, допчу харыыны ийи ай болганда бээрин кожууннуң удуртулгазы дыңнаткан.
Журналистер ам база манаашкында.
/ К. МОНГУШ.
Н. ЧЕРНОУСОВАНЫҢ тырттырган чуруктары.
"Шын" №29 2023 чылдың апрель 22
