| Күрүне органнарының пабликтери |
2000 чылдарның эгезинден тура хөй-ниити информация чепсектериниң аразындан социал четкилерниң девискээри дыка калбарган. Медээлер дамчыдар болгаш солчурунуң дүргениниң талазы-биле социал четкилерге деңнежир массалыг информация чепсээ амгы үеде чок.
Россияның Күрүне Думазы “Информация, информация технологиялары болгаш информация камгалалының дугайында” хоойлуну 2006 чылда хүлээп алган. Күрүне органнары боттарының албан ёзузунуң арыннарын социал четкилерге ажыдар хүлээлгени ол хоойлуда быжыглаан. Ол арыннарга күрүнениң эрге-чагырга органнары болгаш албан черлери боттарының ажыл-чорудулгазын чырыдар, чурттакчы чонга дыңнадыр ужурлуг. Күрүне органнарының арыннары “ВКонтакте” социал четкиде хөйү-биле ажыттынган.
Тыва Республикада база күрүне органнарының арыннары ажыттынгылаан. Оларның арыннарында медээлерниң утказын, сөс-домааның шынарының дугайында чугаалажыр болгаш үнелээр үе келген. Чүге дээрге “Информация, информация технологиялары болгаш информация камгалалының дугайында” хоойлуну 2006 чылда хүлээп алгандан бээр 19 чыл эрткен, ол хоойлунуң негелделерин күрүнениң эрге-чагырга органнары болгаш албан черлери шыңгыы күүседир хүлээлгелиг.
Тыва Республиканың Чазааның албан ёзузунуң арны, Владислав Ховалыгның бодунуң хууда арны “ВКонтактеде” бар. Бо арыннардан Тываның Баштыңының, республиканың Чазааның ажыл-херектериниң дугайында чон хөй чүүлдерни тодаргайы-биле билип ап, оларны дүвүредип турар айтырыгларны салып, арга-сүмени бижимел хевирге киирип турар.
Республикада күрүне органнарының администрацияларының арыннарын “ВКонтактеде” ажытканының кол сорулгазы — тус черниң чурттакчылары-биле харылзаа, кандыг организастыг ажылдарны удуртукчу органнар хүн бүрүде чорудуп турарын, кожуунда азы хоорайда болуушкуннарны чонга дыңнадыры, арга-сүме солчуру. Күрүне органнарының пабликтеринге чогум-на бо негелделерни РФ-тиң “Информация, информация технологиялары болгаш информация камгалалының дугайында” хоойлузу быжыглаан.
Бистиң республиканың яамыларының болгаш кожууннар администрацияларының “ВКонтактеде” арыннарын хамыктың мурнунда ажыдып көрээлиңер. Чүге дээрге оларның социал четкилерде арыннарындан чурттакчы чон чугула болгаш ажыктыг медээлерни тодаргай билип алыксаар болгай.
Кожууннар администрацияларының хөй кезииниң арыннарында тус черде хүн бүрүде ажыл-херектер, хөй-ниити амыдырал дугайында медээлер эвээш, чамдык хүннерде шуут чок. ТР-ниң Чазааның албан ёзузунуң арнындан хоолгалаан медээлер хөй, а ол медээлерни Чазактың паблигиниң бодундан республиканың чурттакчылары номчуп ап болур-ла болгай.
Эң ылаңгыя кожууннарның администрацияларының арыннарының утка-шынары долу болгаш тодаргай болгу дег, чүге дээрге эрге-чагырганың бо деңнели чурттакчы чонга чугула болгаш чоок. Оларның арыннарын ажып, көрүп олурарга, барык-ла бүдүн неделя дургузунда кожууннарда ажыл-херектер, хөй-ниити амыдырал дугайында чаа медээлер чок болгулаар. Чижек кылдыр Сүт-Хөл кожууннуң администрациязының арнын (паблигин) ап көрээлиңер. Июль айның 30-ниң хүнүнден август айның 6-га чедир кожуун чагыргазының арны өске пабликтерден хоолгалаан материалдардан долдунган. Август 6-да харын Бора-Тайга суурже кирер орукта демдекти чаартып септээн дугайында чаңгыс домактан тургустунган болгаш чуруктуг медээ көстүп келген. Ол-ла хүн “Ыржым булуң” стадионга маргылдаа дугайында медээни кожуун чагыргазының социал четкиде арнын долдуруп турар ажылдакчылар киирген.
Бай-Тайга кожууннуң администрациязының арнын ажып көөрге, июль 30-ден август 6-га чедир үеде база Сүт-Хөл кожууннуң чагыргазының паблиги ышкаш. Оларның кайызында-даа хоолгалаан дөмей материалдар кирген. Август 6-да харын спорт мастериниң төрүттүнген хүнүн демдеглээн дугайында чуруктуг медээ үнген.
Сүт-Хөл биле Бай-Тайга кожуун администрацияларының арыннарын ажып, номчуп олурарга, июль 30-ден август 6-га чедир бо кожууннарга ажыл-хожул, амыдырал-чуртталга соксай берген-даа ышкаш сагындырар. А херек кырында школаларны чаа өөредилге чылынга белеткээри, социал болгаш чуртталга-коммунал объектилериниң септелгези, мал чеминиң белеткели дээш өске-даа ажылдар чоруп турар болбайн аан. А оларның дугайында администрацияларның социал четкиде арыннарынга чырыдып, чурттакчы чонга дыңнадыры — Күрүне Думазының 2006 чылда хүлээп алганы “Информация, информация технологиялары болгаш информация камгалалының дугайында” Россия Федерациязының хоойлузу ёзугаар тус чер эрге-чагыргаларының болгаш албан черлериниң хүлээлгези.
Республиканың кожууннар болгаш сумулар администрацияларының, албан черлериниң пабликтеринде кижилерни сонуургады бээр, оларга ажыктыг болгу дег медээлер бар, ынчалза-даа ниити уткалыг, тодаргай эвес. Чижээлээрге, Каа-Хем кожуун чагыргазының арнында муниципалдыг комиссия кожууннуң өөредилге албан черлериниң чаа өөредилге чылынга беленин хынаан дугайында медээ бар. Ол медээде Бояровка, Дерзиг-Аксы болгаш Бүрен-Аксы дээш өске-даа суурларда 7 өөредилге черлерин хынаанын дыңнаткан, а оларның чаа өөредилге чылынга белеткели кандыг байдалдыының дугайында чаңгыс-даа домак чок.
Ниити уткалыг медээлер республиканың яамыларының болгаш өске-даа албан черлериниң пабликтеринде арбын. Чижээлээрге, Одаар чүүл болгаш энергетика яамызының арнында кышкы одалга сезонунга белеткел 54 хуу, чуртталга-коммунал ажыл-агыйында 58 хуу, социал адырда 57 хуу деп бижээн. Чурттакчы чонга септелгениң хуулары эвес, а кайы объектини канчаар септээни, кандыг ажылдар кылдынганы дээш тодаргай медээлер сонуурганчыг, харын-даа херек болуру чугаажок.
Тыва Республикада күрүне эрге-чагырга органнарының болгаш албан черлериниң сайтыларында болгаш “ВКонтакте”, Телеграм социал четкилерде арыннарының аразындан ТР-ниң Чазааның арны бир янзы ылгалдыг. Ында медээлер доктаамал чаарттынып, регионнуң Чазааның болгаш Тываның Баштыңының ажыл-чорудулгазының, республика чергелиг болуушкуннар дугайында чон хүннүң-не оон билип ап турар.
Республиканың кожууннар администрацияларының, яамыларының болгаш өске-даа албан черлериниң “ВКонтактеде” арыннарын тодаргай утка-шынарлыг медээлер-биле долдуруп чорударынга ТР-ниң Чазааның албан ёзузунуң арны чижек бооп болгу дег.
Ш. МОНГУШ.
Чуруктарны интернет четкизинден хоолгалаан.
“Шын” №31 2025 чылдың август 14
