Апрель 28-те Тубтен Шедруб Линг хүрээзиниң байырлыг ажыдыышкыны болуп эрткен. Будданың өөредиин тайылбырлаарының болгаш боттандырарының ораны аттыг сарыг шажын хүрээзи – Россияда эң улуг сарыг шажын хүрээзи. Ооң бедии – 56 метр, барык 12 каът бажыңның бедиинге дең, а даштыкы хевири Төвүттүң Лхаса хоорайда Чырыткылыг XIV-кү Далай-Лама Башкының Потала ордузунга дөмей.
Ооң байырлыг ажыдыышкын ёзулалынга Индияда Дрепунг Гоман хүрээзинден лама башкылар, Бурятияның Баштыңы Алексей Цыденов, Калмыкияның Дээди ламазы геше Тендзин Чойдак, Россияның болгаш Моолдуң лама башкылары киржип келген. Хүрээ тудуунга улуг үлүг-хуузун киириштирген- нер – Даши Намдаков баштаан мастерлер, скульпторлар база чурукчулар, Антон Абдурахмановтуң удуртканы тудугжулар, улуг үүлениң деткикчилери, Күжүгет Шойгу аттыг культура фондузунуң төлээлери – байырлалдың хүндүлүг аалчылары болганнар.
Республиканың удуртукчузу Владислав Ховалыг төөгүлүг болуушкун таварыштыр чыылган чонга байыр чедирген:
– Хүндүлүг чалаттырган аалчылар база тыва чонум! Тубтен Шедруб Линг азы Будданың өөредиин тайылбырлаарының болгаш боттандырарының ораны аттыг чаа хүрээниң ажыдыышкыны төөгүге кезээ мөңгеде артар. Ооң турар черинге 1992 чылда Ыдыктыг XIV-кү Далай-Лама Башкы айызын берген.
Россияның лама башкылар ниитилелиниң чоннар болгаш чүдүкчүлер аразынга эп-найыралды быжыглаар болгаш ёзу-чаңчылдарны кадагалап арттырып алырынга үлүүн чурт Баштыңы Владимир Путин үргүлчү демдеглеп турар. Чаа хүрээниң ажыдыышкыны-биле ооң байыр чедирген чагаазын силерге номчуп берейн.
“Тываның хүндүлүг чурттакчылары! Кызыл хоорайда Тубтен Шедруб Линг аттыг чаа хүрээниң ажыдыышкыны-биле силер бүгүдеге байыр чедирип тур мен. Чуртувустуң сарыг шажын ниитилелиниң деминиң ачызында онзагай чугула болгаш төөгүлүг эгелээшкинни амыдыралга херек кырында боттандырган. Лама башкыларның эрте бурунгу чүдүлгени кадагалап арттырып алырынга, ону улаштыр сайзырадырынга үлүүн киирип чорууру канчаар-даа аажок үнелиг.
Сарыг шажын чүс-чүс чылдарның дургузунда улус-чоннуң аразында эп-найыралын болгаш эп-сеткил каттыштырылгазын быжыглап чоруур. Тубтен Шедруб Линг хүрээзи Россияда чүдүлгениң, культураның болгаш өөредилгениң база бир чугула төптериниң бирээзи болур дээрзинге бүзүрелим улуг. Чаа хүрээ үе-дүптен ада-өгбелерниң өнчү кылдыр арттырып каан үндезин сарыг шажын чүдүлгезинге ылаңгыя аныяктарның сүзүүн оттуруп, эки салдарны чедирер болзун!
Кайгамчыктыг байырлал хүнүнде база катап байырым чедирип, быжыг кадыкшылды болгаш аас-кежикти күзедим!
Хүндүткел-биле, Россияның Президентизи В.В. Путин”.
Ол ышкаш Триатлон федерациязының удуртукчузу, Россияның “Маадырларның лигазы” төлевилелиниң тургузукчузу, К.С. Шойгу аттыг культура фондузунуң төлээзи Ксения Шойгу чаа хүрээниң тудуунга буянныг үлүг-хуузун киириштиргенннерге өөрүп четтиргенин илереткен:
– Хүрээниң оран-савазының тудуунуң ажылдары 30 чыл үргүлчүлээн. Тубтен Шедруб Линг хүрээзи Тываның болгаш Россияның ыдыктыг өнчүзү болур. Республиканың Чазааның кичээнгейлиг киржилгезиниң ачызында К. Шойгу аттыг культура фондузунуң айыткан хуусаазы ёзугаар хүрээниң оран-савазының тудуун доостувус. Ол ышкаш дүн-хүн дивейн, хүрээниң тудуунуң бүгү үүрмек кезектерин камныы-биле тудуп үндүрген тудугжуларга болгаш скульпторларга, боттарының үезин база күжүн харам чокка киириштирген волонтерларның ачы-дузазын онзазы-биле демдеглеп, өөрүп четтиргенивисти илередип тур бис.
Ксения Шойгу Шойгуларның өг-бүлезиниң өмүнээзинден Тубтен Шедруб Линг хүрээзинге белек кылдыр Будданың бажының ыдыктыг тураскаалын (ыдыктыг эдилелдиң ылап шынныын бадыткаан сертификады-биле кады) өргүп сөңнээн.
1992 чылдың сентябрь айда найысылалдың мурнуу чарыында хүрээниң черин болгаш тудуун Ыдыктыг XIV-кү Далай-Лама айызаанын сагындыраал. 2023 чылдың эгезинде К.С. Шойгу аттыг фондунуң төлээлери Индияның Бодхаяга Чырыткылыг Башкыга чедип, хүрээниң тудуунуң адакталып турарының дугайында дыңнаткан. Далай-Лама Башкы аңаа «Тубтен Шедруб Линг» азы «Будданың Өөредиин тайылбырлаарының болгаш боттандырарының ораны» деп атты тывыскан. Хүрээге ыдыктыг шыгжамырларны болгаш эдилелдерни Башкы берген. Оларның аразында Будда Шакьямуниниң бодунуң өртеткен сөөгүнүң артынчыларының кезээн Тубтен Шедруб Линг хүрээзиниң иштинде Будда Шакьямуниниң овур-хевиринче шыгжаан.
Хүрээге улус-чон буддизмниң ханы уткалыг эртем философиязын өөренир төп болур дээрзин Делегейниң буддистериниң үндезин Башкызы чугаалап турар.
Тудугнуң долузу-биле акшаландырыышкынын К.С. Шойгу аттыг Культура фондузунуң төлээлериниң болгаш РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Шойгунуң бодунуң амы-хуу деткимчези-биле хандырып турар.
Тываның болгаш делегейниң янзы-бүрү булуңнарындан бүгү кижилер хүрээниң ажыдыышкынының ёзулалдарын болгаш Будданың өөредиин тайылбырлаарының болгаш боттандырарының оранының эжиин ажыдарының хемчеглерин онлайн көөр аргалыг болган.
Күжүгет Шойгу аттыг культура фондузунуң чалалгазы-биле Индияда «Дрепунг Гоман» хүрээзинден келген лама башкылар тыва ламалар-биле кады «Тубтен Шедруб Линг» хүрээзиниң мөргүлдериниң үндезин таваан салып, байырлыг ажыдыышкын ёзулалынга киришкеннер.
Апрель 29-тан май 8-ке чедир хүрээге улуг номналдар болур. Тываның чурттакчылары болгаш аалчылары хостуг үезинде эртенги, дүштеки база кежээки мөргүлдерге чүдүп тейлээр.
/ Алиса ДОНГАК.
Ада ТЮЛЮШТУҢ тырттырган чуруктары.
"Шын" №31 2023 чылдың апрель 29
