Эмнелгелерде дүвүренчиг медээлер болгаш аарыг кижилерниң амы-тынын камгалаар дээш, уйгу-чыдын чок, тура дүшпейн ажылдап турар кижилерге байырлаар үе каяа турар. Ынчалза-даа кижилерге кадык болурунга дузалажып, хүндүткелди болгаш өөрүп четтириишкинни чаалап ап чоруур кижилерге байырлалды тургуспазының аргазы чок.
Чылдың-на июнь айның 3 дугаар улуг-хүнүнде эмнелге ажылдакчыларының хүнүн демдеглеп эрттирери чаңчыл апарган. Бо чылын ол июнь 15-те таваржы берген. Ук байырлал янзы-бүрү угланыышкыннарның эмчилеринге, эмчи сестраларынга, фельдшерлерге, санитарларга, лаборантыларга, фармацевтерге, дүрген эмчи дузазы чедирер ажылдакчыларга, медицина талазы-биле дээди өөредилге черлериниң башкыларынга, студентилерге, эмнелгелерниң техниктиг ажылдакчыларынга болгаш өске-даа ук ажылдың төлээлеринге хамааржыр.
Чижеглей алырга, 1960–1970 чылдарның июнь ортан үезинден тура бо байырлалды демдеглеп эрттирип, эки ажылдаан эмнелге ажылдакчыларынга хүндүлел бижиктерни, шаңнал-макталдарны тыпсып эгелээн. 1980 чылдың октябрь 1-ден тура ССРЭ-ниң Дээди Чөвүлелиниң Президиумунуң Чарлыы-биле июнь айның 3 дугаар улуг-хүнүнде Медицина ажылдакчызының хүнүн албан ёзугаар бадылаан. ССРЭ дүшкен соонда, ук байырлал Россияга болгаш өске-даа чурттарга кадагалаттынып арткан.
Бо чылын республиканың эмнелге ажылдакчыларынга четтиргенин илередип, байыр чедирери-биле, Улусчу чогаадылга бажыңынга чаңчыл ёзугаар байырлыг хуралды эрттирген. Хемчегниң эгезинде 2024 чылда Кадык камгалал яамызының ажылының түңнелдерин, чедиишкиннерин көргүскен видеону салган. Ооң соонда Чогаадыкчы уран чүүл коллективи, “Хербис” ансамбли чараш самы-биле байырлыг хуралды ажыткан. Улаштыр Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг буянныг иштиң кижилеринге профессионал байырлалын таварыштыр байырын чедирген: “Кадык камгалалының бүгү-ле хоочуннарынга, амгы үеде ажылдап чоруур эмчилерге, эмнелге ажылдакчыларынга Тыва чоннуң кадыкшылы дээш карак кызыл ажылдап чорууру дээш сагыш-сеткилимниң ханызындан өөрүп четтирдим. Профессионал байырлалыңар таварыштыр силер бүгүдеге, кижи бүрүзүнге, чаа-чаа профессионал чедиишкиннерни, быжыг кадыкшылды, тайбыңны, өг-бүлелериңерге аас-кежикти күзедим”.
Тываның Баштыңының Өөрүп четтириишкин бижии-биле кадык камгалалынга хөй чылдарда ак сеткилдиг ажылы дээш Таңды кожууннуң М.Т. Оюн аттыг төп эмнелгезиниң Балгазын суурда амбулаторияның улуг эмчи сестразы Алимаа Хертекти шаңнаан. Шак-ла ындыг үнелел-биле Тываның Баштыңының Хүндүлел бижии-биле Республиканың кеш болгаш шээр аарыглар диспансериниң эргелекчизи, дерматовенеролог эмчи Чодураа Ондарны демдеглээн.
Кадык камгалалының хөгжүлдезинге киирген үлүг-хуузу болгаш хөй чылдарда ак сеткилдиг ажылы дээш Кадык камгалал яамызының улуг провизору Надежда Салчакка база эмнер хандырылгазының талазы-биле “Ресфармация” албан чериниң директорунуң оралакчызы Чодураа Самыжыкка “Тыва Республиканың кадык камгалалының алдарлыг ажылдакчызы” деп хүндүлүг аттарны тывыскан.
Шак-ла ындыг үнелел-биле “Тыва Республиканың алдарлыг эмчизи” деп хүндүлүг аттарга 1 дугаар республика эмнелгезиниң гериатр эмчизи Марина Куулар, ол-ла эмнелгениң 2 дугаар хирургия салбырының кезер эмчизи Макар Ооржак, онкология диспансериниң радиотерапия салбырының эргелекчизи Оюмаа Ондар, республиканың уруглар эмнелгезиниң 1 дугаар тускайлаттынган салбырының эргелекчизи Саида Сенди олар төлептиг болганнар.
ЫМК-ның директорунуң оралакчызы Жанна Монгушту Тыва Республиканың “Шылгараңгай ажылы дээш” деп медалы-биле шаңнаан.
Тускай шериг операциязында дайынчылар-биле деңге хүлээлгезин күүседип турар эмнелге ажылдакчыларын база аңгы демдеглээн. ТШО эгелээнден тура, Тываның барык бүгү булуңнарындан эмнелге ажылдакчылары дайынчыларның амы-тынын камгалаары-биле, шериг хүлээлгезин күүседир күзелин илереткеннер. Ажылдың айыылдыг байдалы оларга шаптараазын болбаан.
“Дайынчы хөделиишкиннер болуп турар черде колдуунда частыышкындан алган кемдээшкиннер хөй. Тайбың черге ындыг балыгланыышкыннарны кижи көрбес. Ынчангаш аңаа баргаш, ында элээн үр ажылдай берген арга-дуржулгалыг коллегалардан базым санын өөренип, олар-биле деңнежир ужурга таваржыр. Ынчалза-даа боттарывыстың арга-дуржулгавыс база ажыглап турдувус” – деп, Республиканың консультация-диагностиктиг төвүнүң улуг эмчизи Айдың Серен-оол чугаалаан.
Байырлыг хуралга кадык камгалал сайыды Анатолий Югай база республиканың кожууннарында болгаш хоорайларында төлептиг ажылдап чоруур эмнелге ажылдакчыларынга байырын чедирип, шаңнал-макталдарны тывыскан. Хөй чылдарда ак сеткилдиг ажылы болгаш кадык камгалал адырынга бедик чедиишкиннери дээш “Кадык камгалалының тергиини” деп хөрек демдектерин 7 кижи, Россия Федерациязының Кадык камгалал яамызының Хүндүлел бижии-биле 8 эмнелге ажылдакчызын, ол-ла яамының Өөрүп четтириишкин бижиин 5 кижи алган.
Оларның аразында ортумак болгаш биче звенонуң эмнелге ажылдакчыларының күш-ажылын база үнелээн. Кижилерниң амы-тынын камгалаарынга оларның үлүг-хуузу база улуг.
РФ-тиң Кадык камгалал яамызының Хүндүлел бижиинге төлептиг болган Каа-Хем кожууннуң төп эмнелгезиниң биче эмчи сестразы Алла Лопсан бодунуң ажыл-ижи-биле таныштырган: “Каа-Хем кожууннуң төп эмнелгезинде аарыг кижилер ажаап-карактап ажылдап турар мен. Бо эмнелгеде ниитизи-биле 18 чыл ажылдадым. Дүн-хүн чок аарыг кижилерни чемгерип, аштап-чуп, ажаап-тежээп турар бис. Кадыкшылым эки-ле болза, ам-даа ажылдаар мен. Эмнедип чыткан кижилер четтиргенин үргүлчү илередирлер. Берге аарыг кижилер келирге, оларны ажаап-тежээп тургаш, бут кырынга тургузарын кызыдар-дыр бис”.
Ол ышкаш “Медицина палатазы” хөй-ниити организациязының даргазы Анджела Канчыыр-оол кадык камгалалының хоочуннары Сергей Серекейге, Вячеслав Ховалыгга, Дыртына Оюнга, Байлак Сергога, Айлана Хураган-оолга, Вячеслав Кашпык-оолга “Хөй-ниитиниң үнелели” деп кадык камгалалының медальдарын тывыскан.
Бо байырлал эмнелге шугумунда ажылдап чоруур кижи бүрүзүнүң ижи кончуг чугула дээрзин көргүзүп турар. Олар хүн бүрүде чоннуң кадыкшылын быжыглап, кижилерни амы-тынын камгалаар дээш, боттарын хайырлавайн, бердинип ажылдап чоруурлар.
Чыжыргана СААЯ.
Ада Тюлюштуң тырттырган чуруктары.
“Шын” № 23 2025 чылдың июнь 19
