Бир-ле катап Будда биле ону үдеп чорааны Ананды эртенги үеде селгүүстеп чорда, оларга бир кижи чедип келгеш, айтырып-тыр:
— Бурган бар бе, ол херек кырында бар чүве бе?
— Чок, Бурган чок болгаш кажан-даа турбаан.
Будданың ындыг харыызын дыңнааш, Ананды элдепсинген, ынчалза-даа чүнү-даа ыыттаваан.
Элээн үе эрткенде, оларга база бир кижи чедип келгеш, ол-ла айтырыгны салып-тыр:
— Бурган бар бе, ол херек кырында бар чүве бе?
Будда ол кижиже көре каапкаш, харыылап-тыр:
— Ийе, Бурган бар, ол турган болгаш кезээде турар-даа. Дилезиңзе, ылап-ла тып алыр сен.
Ындыг сөстер дыңнааш, Ананды демгизинден-даа артык элдепсинген, чүге дизе баштайгы харыыны база сактыр-ла болгай. Ынчалза-даа бо удаада база-ла бодунуң айтырыглары-биле Будданы хөлзетпес-тир деп шиитпирлээн.
Хүн эрткен, Будда биле Ананды кежээки хаяа көрүп, ашкан кызыл хүннү хайгаарап, ыяш адаанга олурганнар. Таптыг-ла ол үеде оларга база бир кижи чедип келгеш, база катап айтырып-тыр:
— Херек кырында Бурган бар бе, ол ылап-ла бар чүве бе?
Будда харыызынга чаңгыс-даа сөс чугаалаваан, ол кижини чанынче олурарынче чалап, чүгле холун чаңгып каан. Шак ынчаар олар элээн каш минута олурганнар, оон ол кижи туруп келген.
— Харыыңар дээш өөрүп четтирдим — деп чугаалааш, ол чорупкан.
Бо удаада Анандының элдепсинии эриин ажып, черле Буддага айтырыгдан салып көрейн адыр деп шиитпирлеп алгаш:
— Чаңгыс хүн иштинде үш аңгы кижи силерге кээп, чаңгыс ол-ла айтырыгны салдылар, а силер оларга шуут аңгы харыылар бердиңер. Меңээ тайылбырлап берип көрүңерем, дилеп тур мен, чүге ындыг болганы ол, оон башка бо дүне удуп шыдавас боор мен.
— Бир кижи — деп, Будда харыылавышаан: — Ол чүдүкчү, өзээнге киир чүдүкчү кижи-дир. Бурганга ылап-ла бүзүрээр болгаш, ол бодунга бадыткал алыр сорулгалыг айтырыгны салган. Ынчаарга мен кымның-даа чүдүлгезин деткип бадыткаарын күзевейн тур мен, ынчангаш аңаа Бурган чок деп харыыладым. Чүдүлге-сүзүглелдер частырыглыг бооп болур, а эртем дээрге мырыңай өске болгай.
— А ийиги кижиге чүге көңгүс удурланышкак уткалыг харыы берди- ңер? — деп, Ананды айтырыын уламчылаан.
— Ол кижи — атеист – чүдүлге-сүзүглел чок кижи-дир, ол кедергей угаанныг болгаш ооң бажының иштин чүүл-бүрү бодалдар долган. Бо кижиниң күзели — мээң харыым ооң чүге-даа бүзүревес сүзүк чогун бадыткап деткиири. Ындыг-даа болза сүзүк чокту деткиири дээрге-ле частырыглыг чүдүлге-сүзүглелдиг кижини деткип бадыткаары ышкаш, мугулай чорук-тур. Ынчангаш ол кижиге Бурган бар деп харыы берген мен.
— А үшкүзү? — деп, Ананды айтырган. — Силер аңаа чүнү-даа чугаалавадыңар, ынчалза-даа ол силерниң харыыңар дээш өөрүп четтиргенин илеретти. Ол кандыг аай чоор?
— Ам ол кижи — дилээшкинде шинчилекчи, ёзулуг шинчилекчи кижи-дир. Ол харыы дилевейн чоруур, ол бир-ле чүвени боду шылгап-шенеп билип алырын күзээр. Ол меңээ бүзүрээр чорду, ынчангаш аңаа мен харыы бербедим, а анаа-ла чанымга олуруп алырынче чаладым. Ынчалдыр бир-ле чугула чүве болду ийин.
В.С. САЛЧАК очулдурган.
«Сарыг шажынның угаадыглыг чугаалары» деп номдан алган.
Чурукту интернет четкизинден алган: yandex.ru/images/sea...
“Шын” №25 2025 чылдың июль 3