Ярославль облазы хөй-ниитиниң черинге дүкпүртүнүп, каккыртынып болбас деп хоругну хажытканы дээш сентябрь 7-ден тура торгаап эгелээн.
Ярославчыларның дуржулгазын Тыва Республиканың Дээди Хуралының депутаттары база үлегерлээр болза эки. Чүге дизе ук айтырыг тыва ниитилелде эң-не чидиг айтырыгларның бирээзи болуп турар. Дүкпү, какыл-биле хоойлу-дүрүм дылы-биле демисешпес чүве болза, ол улам хоочурап, күш четтирбестей берди.
Найысылал Кызылдың чижээнден ап көрээлиңер. Сесерликте азы автобус доктаамының сандайынга аныяктар бөлүк-бөлүү-биле олурган дижик. Оларның соонда олап эртери чексинчиг болгаш айыылдыг.
Чексинигден аңгыда, чоржак-чоржак думаа, дүкпү көөрү кымга өөрүнчүг боорул аан. Айыылдыг талазы чүдел дизе, ынча хөй кижиниң аразында халдавырлыг аарыглыг кижилер-даа тургай-ла, эрткен-дүшкен чорумалдар, хөй-ниитиниң черин аштап, ширбип турар аштакчы оон халдавыр чыпшырып албас деп магадылалды кым бээрил?
Өөредилге черлериниң баарында сандайлар чоогу база оон шоолуг-ла дээредевес. Аныяк-өскенниң шуптузу кайыын ындыг боор деп аан. Хамык ужур кижизидилгеде, хууда үлегер-чижекте болгу дег. Дүкпүртүнүп чоруур ада-иелерниң азы башкының кижизиттирикчилери база дүкпүжү болур деп чамдык улус бодаарлар. Маргыштыг айтырыг. Хамык ужур өттүнчек аажы-чаңда база болуп болур. Шак ынчаар, хөйнүң аразынга аныяк кижи бодун кончуг кижи мен деп көөргедиксээр, ынчангаш сыкырып, борбак чараазын ырадыр дүкпүрерин кызыдар болур. Сыкырары – “улуг аалдан” үнген бужар чаң-дыр, ында мактаксанчыг чүү-даа чок. Харын-даа кижиниң культура чогун бадыткаар. “Мээң артымда чонум бар” деп билигни чамдык аныяк оолдар, оон туржук уруглар, уттуп ап турар. Оларның мындыг чуду бүгү чоннуң адынга боражыр болгай. Ынчангаш, мындыг илерээшкин-биле хоойлу-дүрүм, штраф-торгаалдар дылы-биле чугаалажыр деп орарым бо. Баштайгы дээрезинде ол бүгү чогуур түңнелдерге чедирбезе-даа, чөгенип черле болбас. Сөөлүнде барып, ниитиниң черинге бодун ынчаар алдынып болбас дээрзин аныяктар биле бээр. Чүгле аныяктар эвес, а улуг улус база. Ооң соонда олар ажы-төлүн ынчап болбас деп сургап, хай деп эгелээрлер. Бужар, халдавырлыг хамчыктан эттинип, экирип эгелээнивис эгези ол болур.
А. ХЕРТЕК
«Шын» №68 2023 чылдың сентябрь 13
