Чадаананың 4 дугаар школазынга кайгамчыктыг солун ном байырлалы болуп эрткен. Ол дээрге сески класска тыва чогаалга өөредилге номунуң дөжек дою. Чаш уругларның дөжек доюн эрттирер чаңчыл бар болгай. Чечен чогаалдың өөредилге номунуң дөжек доюнуң ужур-утказы баштайгы дээрезинде билдинмес ышкаш сагындырган. Ынчалза-даа Хорум-Даг ниити билиг школазының тыва дыл болгаш литература башкызы Маргарита Шойдун болгаш ооң өөреникчилери чечен чогаал номун кавайлап алгаш, ону чайгап, алгап-мактап, йөрээп, номда кирген чогаалдарга кыска сайгарылга илеткелдерни номчуурга, байырлалче чалаттырган аалчыларга Чөөн-Хемчик кожууннуң школаларының тыва чечен чогаал башкыларынга болгаш үстүкү класстарының өөреникчилеринге номнуң дөжек доюнуң утка-шынары билдингир апарган.
Чогаалчылар бижээн номнарының таныштырылгазын библиотекаларга болгаш өске-даа черлерге эрттирип турар. Ону номнуң дөжек дою деп санап болгай-ла. Авторга ооң ному ада-иеге оларның чаш төлү ышкаш дижир болгай. А чечен чогаалга өөредилге номнарының таныштырылга ёзулалын эрттирип турганын бодум хуумда дыңнаваан, көрбээн-даа мен. Сески класска тыва чогаал номун каш чыл бурунгаар үндүрген-даа болза, хоочун башкы Маргарита Дугаржаповна болгаш өөреникчилери бо өөредилге номунуң дөжек доюн эрттиргени чаа онзагай ёзу-чаңчылдың төрүттүнгени болду.
Өөредилге номунуң байырлалынга ону тургускан, тыва чогаалды башкылаарынга улуг арга-дуржулгалыг методист башкылар Мария Күжүгет, Лидия Ооржак оларны чалаан. Бо башкылар чүгле сески класска эвес, өске-даа класстарга тыва чечен чогаалдың өөредилге номнарының тургузукчулары. Мария Амын-ооловна биле Лидия Хорагаевна дугайында совет үеде тыва чогаал башкылаашкынын амгы үениң башкылаашкынынче эде тургускан кижилер деп чугаалап болур. Сески класска тыва чогаалга өөредилге номунуң дөжек доюнуң киржикчилеринге тыва чечен чогаалдың өөредилге номнарын канчаар тургузуп турганын, кандыг бергелерге таварышканын чугаалап бергеннер. Олар чүгле башкылар эвес, номчукчуларга солун болгаш бедик утка-шынарлыг чогаалдарның авторлары. Мария Күжүгет Тываның улустуң чогаалчызы.
Чаа ёзу-чаңчылды үндезилеп эгелээни дээш Мария Дугаржаповнага болгаш ооң өөреникчилеринге хемчегниң киржикчилери өөрүп четтиргенин илередип, тыва чечен чогаалды хөгжүдеринге, аныяк-өскенге өөредиринге улуг салдарлыг апаар чаагай ёзу-чаңчыл улам сайзыраарын демдеглээннер.
Чогаалчылар Мария Күжүгет, Лидия Ооржак, Лидия Иргит, Шаңгыр-оол Суваң олар өөредилге номунуң дөжек доюн белеткеп эрттирген башкы Мария Дугаржаповнага болгаш өөреникчилеринге боттарының номнарын тыпсып, белектерни бергеннер.
Ш. МОҢГУШ.
Авторнуң тырттырган чуруктары.
«Шын» №11 2025 чылдың март 27