Тускай шериг операциязында бистиң чаңгыс чер чурттугларывыс дайылдажып чоруур. Тываның дайынчыларының аразында бодап четпес маадырлыг чорукту кылып чоруурлар бар. Оларның бирээзинге Доржу Сергеевич Демир-оол хамааржыр.
Ол хуусаалыг шериг албанын эрттирген соонда-ла Ада-чурт камгалакчыларының одуруунче дидими-биле кирген. Россия Федерациязының кургаг чер шерииниң 55115 шериг кезээниң ийиги батальонунуң миномет батареязының 1-ги взводунуң 3-кү расчёдунуң чолаачызы турган. ТШО эгелээрге-ле Ада-чуртун камгалаар хүлээлге бирги черде дээрзин медереп билгеш, шиитпирлии-биле хүлээлгезин күүседип кирипкен.
Доржу Демир-оол ок-чепсек, аъш-чем аймаан үе-шаанда чедирип, хөй-ле дайынчы эш-өөрүнүң амы-тынын камгалап, балыгланган эш-өөрүн дайын шөлүнден үндүрүп, аай-дедир дажыглап турган. Донецк Улус Республиканың Ясиноватский районунуң Новоалександровка суурунга тулчуушкуннар болуп турда, ол хүн мурнуку одуругже кириксевээн чолаачыны эки туразы-биле солуур күзелин дайынчы илереткен. Доржу шөлээлеп чоруур дээш, командириниң чаңгыс-ла ат салырын манап турган. Ынчалза-даа дайынчы эш-өөрүн камгалавышаан, бодунуң сөөлгү рейзин эрес-дидими-биле күүсеткени ол. Доржу 2024 чылдың июль 17-де маадырлыы-биле амы-тынындан чарылган. Ада-чуртун камгалап тургаш көргүскен эрес-дидими болгаш маадырлыг чоруу дээш “Дайынчы тергиидел дээш”, “Эрес-дидим чорук дээш” II чергениң медальдары-биле, амы-тынындан чарылган соонда “Эрес-дидим чорук” ордени-биле шаңнаткан.
Кылган ажыл-ижинге бердинген, эрес-дидим, өскелерде ховар шынарлар анаа-ла ынчаар хевирлеттинип келбес. Шак ындыг мөзү-бүдүштүг дайынчыны кижизидип өстүрүп каан кижилер Эрзин кожууннуң башкылары Сергей Николаевич, Светлана Арияевна Демир-оолдар. Ачазы Эрзин кожууннуң Мөрен школазының технология болгаш амыдыралдың айыыл чок чоруунуң үндезиннери эртемнериниң башкызы. Авазы ол-ла школаның математика болгаш физика башкызы. Амгы үеде кайызы-даа хүндүлүг дыштанылгада. Демир-оол Доржу 1991 чылдың февраль 14-те башкылар өг-бүлезиниң ийи дугаар төлү, кара чаңгыс оглу болуп төрүттүнген.
Ол школа соонда Новосибирскиниң күрүнениң медицина университединиң стоматология факультединге өөренип чораан. 2012 чылда Тываның күрүне университединиң инженер-техниктиг факультединче “Үлетпүр болгаш күрүне тудуу” деп мергежилинче өөренип кирип алгаш, 2016 чылда дооскан. 2016 чылда хоорай поликлиниказының администрациязының ажыл-агый талазы-биле кезээниң чолаачызы болуп ажылдаан. Кызыл хоорайның хөй хүлээлгелиг диагностика төвүнүң тудуунга база улуг үлүг-хуузун киирген. Кызыл хоорайга “Абаканның холуксаалыг мал чеминиң заводу” КХН-ге таңныылдап база турган. 2017 чылда 55115 шериг кезээниң ийиги батальонунуң миномет батареязының 1-ги взводунуң 3-кү расчёдунуң чолаачызы кылдыр ажылдап кирген.
Уссурийск хоорайга Тускай хүлээлгелиг кол хайгыыл эргелелиниң 74854 дугаар шериг кезээнге хуусаалыг шериг албанын эрттирип тургаш, бодун шыырак эртем-билиглиг, корум-чурумнуг, күүседикчи дайынчы кылдыр ынчан-на көргүзүпкен. Доржу Демир-оолдуң кандыг-даа ажылды ак сеткилдии-биле күүседири чаңчыл апарган. Мурнунда салдынган сорулгаларын күүседип тургаш, ооң бодамчалыын, идепкейлиин, бедик харыысалгалыын командирлери онзалап демдеглеп турганнар. Ол бодунуң чүткүлдүүн болгаш кызымаан көргүзүп чорааш, командылалының болгаш эш-өөрүнүң бүзүрелин, хүндүткелин чаалап ап, шаңнадып-мактадып, чораан шериг кезээниң хөй-ниити амыдыралының идепкейжизи.
Оглунуң командири А. Иринчиновтан бодунуң эң-не эки шынарларын көргүскен Россияның төлептиг хамаатызын кижизидип өстүргени дээш Өөрүп четтириишкин бижиин хүлээп алыры ооң ада-иезинге улуг чоргаарал болган. Доржунуң командирлеринден шак ындыг өөрүп четтириишкиннерни чаңгыс эвес удаа алганнар. Командири С. Осипчук ону ажылгыр-кежээ, эртем-билии шыырак, техника аймаан эки сайгарып билир, кончуг бодамчалыг эгелээшкиннерни кылыр, эвилең-ээлдек, шериг кезээниң шупту дайынчыларынга үлегер-чижек болганын үнелээн.
Доржу Демир-оол анаа амыдыралда база онзагай кижилерниң бирээзи чораанын ада-иези, чоок кижилери сактып чоруур. “Оглувус Доржу өөрүшкү-маңнайлыг, шимченгир оол болуп өзүп келген. Бут бөмбүү ойнаарынга аажок ынак. Ол суурнуң бүгү чаштарынга база улуг салдарлыг болган. Бичии футболистер чаңгыс чер чурттуун үлегер-чижек кылдыр сактып чоруурлар” – деп, Доржу Демир-оолдуң ада-иези чоргаарал-биле сактып чугаалаан.
Ол спорттан аңгыда культурлуг хемчеглерге бодунуң салым-чаяанын база көргүскен. Ырлаар, танцылаар, гитарага, баянга ойнаарын ооң дараазында чедиишкиннери бадыткап турар. “Оглувустуң салым-чаяанын эскергеш, бичиизинден тура-ла “Хамнаарак” ыры мөөрейлеринге киириштирип эгелээн бис. Чоорту боду-ла доктаамал киржип чоруп турар апарган. “Гран-при” шаңналдарын удаа-дараа ап чораанын чоргаарал-биле сактып чоруур бис. Кожуун чергелиг “Звезда–2008” аныяк эстрада күүседикчилериниң Х юбилейлиг мөөрейинге I чергениң лауреады болганы ооң чедиишкиннериниң бирээзи. Эрзин кожууннуң 70, ТАР-ның 90 чылдаанынга тураскааткан “Сайзыра-ла, Эрзиним!” деп кожуун чергелиг мөөрейниң “Эң эки чаңгыстың ыры” деп номинацияның тиилекчизи, республика чергелиг “Тере-Хөлдүң чалгыглары”, школачыларның наркотиктиг бүдүмелдерге удур “Неболит” олимпиадазының үезинде амгы шагның танцы мөөрейлериниң солизи чорааны дээш оглувустуң чедиишкиннерин санап четпес”– деп, дайынчының ада-иези демдеглээн.
Доржу Демир-оолдуң амыдыралда сагып чораан дүрүмнери, үзел-бодалдары эвээш эвес. Ооң чедиишкиннериниң ынча хөй болганының чылдагааннары-даа ол. “Кым болуру кижиниң бодалдарындан хамааржыр” деп кыйгырыг-биле ол бодунуң бодалдарын арыглап чораан. Чуртталгада ооң эң-не үнелээр чүүлү – өг-бүлези болгаш ажы-төлү. Кижилерниң оюн-баштаан, чуртталгага ынакшылын кол деп үнелээр. “Кандыг-даа сорулганы кажан-даа, каяа-даа чедип ап болур” деп кыйгырыы тайбың-даа амыдыралга, дайын-даа шөлүнге ону хей-аът киирип чораан.
“Доржу чаштарга ынак, улугларны хүндүлээр, ажы-төлүнүң эрес-дидим ачазы, бистиң сагыш човангыр оглувус. Чүгле биске эвес, дуза дилээн кижилерге шуптузунга, төрелдеринге үргүлчү мал чеми белеткээринге, кажаа-хораа септээринге дузалажып, аныяктарга болгаш спортчуларга деткимчени кылып, суурунуң сайзыралынга өргүлдү кылып чораан” – деп, ада-иези сактып чугаалаан.
Доржу Демир-оол бодунуң чедиишкиннери-биле хей-аъдын көдүрүп чораан. Ол дээрге-ле Ада-чуртун камгалаар деп даңгыраанга шынчызы-дыр. Ооң ол хүлээлгези чүден артык чугула болган. Чоок кижилериниң, төрелдериниң, эш-өөрүнүң чүректеринге аныяк, кезээде хүлүмзүрүп чоруур, буянныг кижи кылдыр артар. Ооң чырык адынга тураскаадып мини-футбол маргылдаазын эрттирген.
Чыжыргана СААЯ.
Чуруктарны маадырның хууда архивинден алган.
“Шын” №20 2025 чылдың май 29