Президент Владимир Путин «Дача амнистиязыныӊ» хуусаазын узадыр хоойлу сентябрь 1-де эвес, а июль 1-ден тура күштүг болурунуӊ дугайында хоойлуга ат салган.
«Дача амнистиязы» чер участогунда бодунуӊ тудуп алган бажыӊ-балгадын бөдүүнчүткен чурум-биле бүрүткедип, хуужудуп, документилерин кылдырып алырынга дузалаар.
2022 чылдыӊ июль 1-ден тура чер участоктарын болгаш бажыӊ хериминиӊ иштинде гараж дээн ышкаш тудуг объектилериниӊ эрге-хоойлу ёзугаар документилерин кылдырары белен апаар.
Чижээ, хоорай кыдыында чер участогунга бажыӊны тудуп алган, ынчалза-даа ооӊ хуу ээзи деп болур-чогуур документилери чок чурттап турган улус бо хоойлунуӊ ачызында ол чер участогун болгаш бажыӊын халаска хуужудуп, документилерин кылдырып ап болур. Аӊаа чүгле 1998 чылдыӊ май 14-ке чедир туттунган бажыӊнар хамааржыр.
Судташпайн, кылдырып алыр
Бодунуӊ кызыл күжү-биле тудуп алган бажыӊыныӊ документилерин суд чокка кылдырып ап болур.
Совет үеде туттунган чамдык бажыӊнарныӊ хоойлу ёзугаар документилерин кылдырып шыдавайн турар улус бар. Бо хоойлу оларныӊ хөй чылдар иштинде таваржып келген бергелерин шиитпирлеп болур.
Бажыӊныӊ ээзи деп бадыткаар документилери холунда чок-даа болза, ол хамааты мээӊ хуу бажыӊым-дыр деп бадыткап болур. Чүге дизе шак ындыг бажыӊнарны совхоз, колхозтуӊ, көдээ советтиӊ эрги учеттуг документилеринде, Техниктиг инвентаризация бюрозунуӊ (БТИ) эрги учеттуг документилеринде киир бижип каан болур.
Суд чокка документизин кылдырып ап болур бажыӊны 1998 чылдыӊ май 14-түӊ мурнунда туткан болур ужурлуг. РФ-тиӊ Кода-хоорай тудугларының дугайында кодекс хоойлу ёзугаар күш кирген үези ол. Оон аӊгыда, бажыӊныӊ турар чери күрүнениӊ азы муниципалитеттиӊ өнчүзүнге, ылавылаарга, хоорай, суур кызыгаарында чер участогунга хамааржыр ужурлуг.
Билдириишкинге чүнү кожарыл?
Бажыӊныӊ турар чериниӊ дорт хамааржыр хоорай чагыргазынга билдириишкин бижээш, ол участокту бээриниӊ дугайында дилээр. Ол бажыӊныӊ ээзи мен деп чүүлдү бадыткаарда, свет, суг болгаш өске-даа коммуналдыг хандырылгаларны төлеп турган квитанцияларын, күрүнениӊ техниктиг учедун азы техниктиг инвентаризациязын кылып турган деп документини кожуп каар.
Регионалдыг эрге-чагырга аӊаа немей өске-даа документилерни киирер эргелиг болур.
Ээзи чокта, бажыӊ документизи кылбас
Шимчевес өнчүнүӊ ээзи боду чок турда, күрүне бүрүткелин кылып болбас деп чүүлдү чогумчалыг кылдыр тургузуп турар.
«Мен чогумда өнчү-хөреӊгиге хамаарыштыр күрүне бүрүткелин кылып болбас» деп бижикти Чаӊгыс аай шимчевес өнчү даӊзызынга (ЕГРН) киирип, демдеглээриниӊ дугайында билдириишкинни боду-даа, нотариус бижии-биле бадыткаан ооӊ төлээзи-даа киирип болур.
Өнчүнүӊ ээзи азы ооӊ хоойлу ёзугаар төлээзи чокта нотариус билдириишкинни Росреестрже чорутпас.
ЕГРН-де ындыг бижик чок турда, чер азы бажыӊныӊ нотариустуӊ билдириишкини-биле бүрүткеп турар таварылгада, хуу бажыӊныӊ ээзи азы ооӊ бүзүрелдиг төлээзи боду келгеш, ону албан бадыткаар апаар.
Салгакчыныӊ эрге-ажыын камгалаар
Бир эвес чер участогун доктаамал (хуусаа чок) ажыглаар азы бүгү назынында ээлээр эргелиг болза, хоойлу ёзугаар ону бодунуӊ хуу чери деп санап болур. Бо хоойлуда ону айтып каан. Черни ажыглаарынга көрдүнген сорулгазындан ол хамаарышпайн турар. Ынчангаш ада-иезиниӊ хуу чер участогу бар болза, ажы-төлү, уруг-дарыы ону боттарыныӊ хуу өнчүзү кылдыр санаар эргелиг.
Участоктуӊ ээзи Росреестрге барып, чер өнчүзүн кайы-бир ажы-төлүнүӊ адынче эде кылдырып турбас апаар.
Бүгү назынында эдилээр өнчүзү азы доктаамал (хуусаа чок) ажыглаар эргелиг деп эрги үлегер-майыктыӊ документизи, тодаргайлаарга, чер херечилели бар болза, ол участогун садарын азы арендага бээрин ол кижи боду билир.
Үш каът бир бажыӊны тудуп болур
2022 чылдыӊ март 1-ден тура арат-фермер ажыл-агыйларыныӊ ажыглап турар черинге чурттаар бажыӊ тудуп ап болур апарган. Ооӊ мурнунда көдээ ажыл-агыйга көрдүрген черге бажыӊ тудары хоруглуг турган.
Чер участогунуӊ 25 хуузунга тудуг кылып болур. Шөлү 500 дөрбелчин метр 3 каът-даа бажыӊны тудуп болур.
Ынчалза-даа кайы кожуунда көдээ ажыл-агый черинге ындыг бажыӊ тудуп болбазын регион бүрүзү хоойлузу-биле тодарадыр ужурлуг.
Дача амнистиязын 2031 чылдыӊ март 1-ге чедир узадып каан.
Долаана АРТЫНА,
Тывада Росреестр эргелелиниӊ парлалга секретары.
Р. Демчик белеткээн.
Чурукту интернет четкизинден алган.